Алесь Разанаў - Лясная дарога

На панадворку сабакі: на ланцугу.

Яны адважныя — дакуль дазваляе ланцуг,

куслівыя — дакуль дазваляе ланцуг,

брахлівыя — дакуль дазваляе ланцуг,

i злуюцца яны на ланцуг таксама — дакуль дазваляе ланцуг.

Наводдалі, вакол ix, блукаюць ваўчыныя зграі.

Яны прынюхваюцца да сабак, прыслухоў-ваюцца да сабак, але бліжэй усё роўна не пад-ступаюць:

не дазваляе ланцуг.

Змаганне захоплівае мяне: яно разнявольвае ўсе мае здольнасці, яно абуджае ўсе мае сілы, яно становіцца танцам, яно становіцца святкаваннем, яно тчэ з маіх рухаў свой непаўторны ўзор.

Я ашчаджаюся ад яго. I чакаю яго.

А з мора ўжо вынырнулі дзве вужакі — дзве неспатольныя пометы.

Яны апантана накідваюцца на мяне, абкручваюць слізкімі шчыльнымі звівамі, пстрыкаюць джаламі ў самы твар...

Я аддзіраю ix ад сябе, я душу ix рукаMi, тапчу нагамі, кручуся, уюся, крычу...

Навокал, з усіх бакоў, збіраюцца гараджане.

Нібыта прыцягнутыя магнітам, яны глядзяць на мой адчайны міжбой, на мае пагібельныя вымогі...

— Якое відовішча!..— у захапленні, я чую, гамоняць яны.—

Мы першы раз назіраем такі напружаны рытм,

мы першы раз бачым такі выкшталцоны танец.

Каб не баяцца хадзіць у лес, панастаўлялі аднавяскоўцы ў лесе ўсялякіх пастак: на рысь, на ваўка, на дзіка, на мядзведзя...

Пайшоў Сымон паглядзець, што трапіла ў яго самаловы,— трапіў у нейчы сам,

пайшоў Тарас паглядзець, што трапіла ў яго петлі,— заблытаўся сам у нейчай,

пайшоў Дамінік паглядзець, што трапіла ў яго ямы,— нібы скрозь зямлю праваліўся, кудысьці прапаў...

I пачалі яшчэ горай людзі баяцца лесу:

водзяцца там ваўкі,

водзяцца там дзікі,

мядзведзі,

рысі

i — пасткі.

Я рухаюся ўздоўж плота — i плот рухаецца ўздоўж мяне,

спыняюся перад плотам — i плот спыняецца перада мной...

Ён побач, але калі я спрабую ступіць да яго бліжэй — адступае.

З таго боку плота ў доўгай зрэбнай кашулі ходзіць мой дзед. Ён па-змоўніцку мне махае рукою: «Хадзі сюды — я адкрыю табе таямніцу жыцця...»

Але паміж намі дубовы плот.

На кожнай штакеціне плота — бязмоўная дзедава галава.

Што прымушае нас незаўважна пераходзіць з гадзіны ў гадзіну, з дня ў дзень, з года ў год i не дазваляе спыніцца?

Рэчка цячэ — i знаходзіць дарогу да мора,

дрэва расце, урастаючы ў час i прастору,

i адкрывае ў сабе, жывучы, чалавек неабсяжнасць, дзе свеціць новае сонца i новы сэнс.

Нешта глядзіць на мяне маімі вачамі,

слухае, што я кажу, маім слыхам,

думае пра жыццё маёй думкай...

А на драўляным парозе сядзіць нядужы стары чалавек, яму ўжо цяжка выходзіць з хаты i ў хату вяртацца — цела ўвабрала ў сябе свой шлях i стала само парогам: што чалавеку дапамагае, урэшце, пераступіць i праз тэты парог?!.

Паспелі зярняты — i адшукалі глебу, a пас-пявалі — туліліся да сцябліны.

Крычу — адгукаецца рэха.

Маўчу — адгукаецца ціша.

Заходзіць сонца ў мой сон.

I час, як рэльеф невядомай мясціны, свед-чыць, дзе ёсць мы i дзе нас няма.

Хросная маці аддае мне свой падарунак. Гэта люстэрка. Я спрабую ўгледзець у ім сябе, але дарэмна. Яго паверхня зморшчаная i цьмяная, быццам чыясьці далонь.

— У ім жыве Бог,— кажа хросная маці,— i некалі ты яго ўбачыш...

Здараецца, люстэрка яснее, зморшчыны разгладжваюцца — i тады мне відаць то птушка, якая ляціць, то паставы людзей, то абрысы незразумелых рэчаў...

Я губляюся ў меркаваннях: магчыма, я ўжо бачу Бога, ды толькі не ведаю, што гэта ён.

Люстэрка, у якое я бачыў сябе, расцялася на аскепкі —

i кожны аскепак расказвае мне пра сваё,

i кожны гаворыць ca мной па-свойму...

У адным — сціскаючы шчыт i меч, я ваюю на полі бою,

сяджу на ўзбярэжжы вялікай ракі — у другім,

у трэцім — кляновай сахою ару палетак,

праз урвішчы i кустоўе ўцякаю ад насцігачоў — у чацвёртым,

у пятым — схіляючыся ля горна, сплаўляю серу i ртуць...

Я спрабую злучыць аскепкі ў адно, але пярэчаць сколы, спрабую ўсіх гэтых — такіх разнаісных — людзей пазнаёміць паміж сабой, але не дазваляюць краі...

Ты, загнаны ўцякач, за кім небяспека цікуе хціва,

ты, засяроджаны ў позе лотасу ёг,

ты, руплівы ратай,

ты, рымлянін ваяўнічы,

i ты, чарадзей-алхімік,

хіба вы нічога-нічога не ведаеце пра мяне?!.

Я той, хто стаіць проці вас, i ўзважвае вашы жыцці, i пераходзіць з аскепка ў аскепак, не ранячыся аб краі.