Алесь Разанаў - Лясная дарога

слухаю, як шамацяць лісты,

сачу, як дзьме вецер i як палымнее агонь...—

усё заўважаю, усё ўлічваю i вырашаю ўхіліцца ад заўтрашняй бітвы:

акалічнасці складваюцца супраць нас.

— Аднак ты забыўся ўлічыць яшчэ адзін аргумент — апошні,— кажа галоўны звяздар,— той аргумент, што ўвесь час засланяецца ад цябе табою.

Я гляджу на яго — i разумею яго.

Кладу руку на агонь — i агонь, які перад гэтым кусаўся люта, ліжа маю далонь.

Мой апошні, непераможны, утоены i ад мяне аргумент,— я сам.

Уранні карона знайшлася, a ўдзень яе ўкралі.

Яна была залатая — i злыя суседзі зайздросцілі нашай хаце: за што ім даецца гэткае шчасце — яны такія ж, як мы.

Маўчаць платы i вароты.

Перамяшчаюцца ўпотай цені.

Бацькі не знаходзяць ад роспачы месца: i хто мог падумаць, што за каронай сочаць. .

Я пералажу праз плот у суседскі, зарослы травой, падворак, дзе жылі калісьці брат i сястра.

Былі б яны сёння тут — я расказаў бы ім пра сваё няшчасце, якое магло стаць шчасцем,

я расказаў бы ім пра карону, якую не ўпільнаваў.

Але падворак глухі: няма ні сястры, ні брата.

Дзесьці, дзе зараз яны жывуць, таксама няма i мяне для ix.

Брат мае сястру, сястра мае брата, а я маю тое, кім ёсць.

А ўжо гукаюць-шукаюць мяне бацькі па сядзібе нашай.

«Знайшлася ў другі раз карона,— кажуць яны.— Тая была залатая, а гэтая модная, але ўсё роўна карона, i зноў на тым самым месцы — у лебядзе... Золата ўкрасці зладзеі ўкралі, a ўкрасці карону саму не здолелі: вось яна...»

На даляглядзе, у самым канцы пакручастай доўгай дарогі,— сонца,

а на дарозе, ва ўсю яе даўжыню,— мы, людзі...

Калі мы лічым адно аднаго па пальцах — нас шмат,

калі мы лічым адно аднаго па душах — нас мала:

нам яшчэ трэба ўбачыць у іншых сябе, у сабе — нябёсы, у нябёсах — сонца, a ў сонцы — сонцалюдзей.

Спыніўшыся на дарозе, адны з нас будуюць на ёй жытло. Мы ўжо знайшлі,— яны кажуць,— месца сваё пад сонцам.

Другія, збаяўшыся, што ix у канцы не стане, падаюцца назад, ва ўсё большы цень.

Трэція, аддаўшы дарозе, што ix затрымлі-вала i цямніла, уваходзяць, быццам у браму новага свету, у сонца, i самі становяцца сонцам, i ў людзях зямлі прадбачаць сонцалюдзей.

Госці прыйшлі ў мой дом.

Пытаюся, што ім трэба.

Адказваюць госці: мы хочам узяць свой скарб.

Пытаюся, хто яны.

Адказваюць госці: гаспадары.

Відаць, памыліліся госці i забрылі не ў той дом. Я жыву тут ад нараджэння i ведаю ўсё да апошняй драбніцы: вунь — столь, вунь — падлога, вунь — рэчы, бо ўсё, што ні ёсць тут,— яно мае.

Ды госці ўзрываюць маснічыны — i даста-юць з-пад ix куфар,

вымаюць пару цаглін ca сцяны — i ўжо трымаюць шкатулку ў руках,

лезуць пад столь — i выцягваюць з нейкай шчыліны нейкі скрутак...

I вось я стаю ў сваім доме — госць.

Напружваецца цеціва: паўакружнасць лука ўраўнаважваецца паўакружнасцю цецівы.

Упарцься, лук!

Супрацьдзейнічай, цеціва!

Вы ўтрымліваеце ў сабе звышвыйсце: палёт стралы.

Я ў хаты ўваходзіў i з хат выходзіў, уваходзіў у гарады i выходзіў з ix — i ўсё адно апынаўся то ў паўакружнасці дня, то ў паўакружнасці ночы, самім сваім існаваннем дзелячы свет надвое i з'ядноўваючы ў адно.

Пакуль я жыву, я абкружаны небакраем,

пакуль я жыву, не магу дасягнуць небакраю:

ён — там, дзе спынюся,

ён — там, дзе ўпаду.

Жыццё ідзе кругам, вяртаючыся да пачатку,

смерць — нацянькі.

I ляціць нацянькі страла, вынікаючы безупынна з сябе самое, вызваляючыся ад сябе самое, каб зрэшты зрабіцца палётам самім.

Збіраюцца парушэнні.

Мяшаюцца поры года.

Як дым, па наўколлі паўзе трывога.

У лужынах млее вада — a людзі не вераць вадзе,

у лужынах грае сонца — a людзі не вераць сонцу,

у лужынах плёхкаюцца аблокі — а людзі не вераць аблокам.

Яны пазіраюць, куды ўжо зайсці немагчыма,— удалечыню.

Там, па дарозе, па лузе, ад лужы да лужы, пасля дажджу, бягуць басаногай чародкаю дзеці, смяюцца, нагамі намацваюць неба, вясёлку, плыты аблок i не баяцца нічога.

Гэта было да таго, як выпаў аднаго разу шкляны дождж,

гэта было да таго, як павыступалі з зямлі нажы i іголкі,

гэта было да таго, як свет стаў раптам дарослым.

Заплыўшы ў затоку, лягу-замру між карчоў кашлатых.

Будуць закідваць рыбакі ў затоку блешні, кручкі, запускаць браднікі, бучы, будуць выцягваць рыбакі з затокі падманутых рыб...