Алесь Разанаў - Лясная дарога

што было есці — паелі,

што было піць — папілі,

a ўсё адно не хапіла.

У акно зазірае ясная восень.

Гудуць далёкія цягнікі.

Бацька дае мне грошы i кажа: «Ідзі i купі дзе-небудзь яды i пітва, a купіш — тады вяртайся...»

Я праходжу каля глыбокіх чыстых азёр, у якіх залацяцца ўрачыстыя дрэвы i цямнеюць аблокі,

саджуся ў імклівыя цягнікі,

але сёння вялікі выходны:

усё заняла сабою гэтая восень,

усё заняло сабою гэтае чараванне,

усё заняло сабою гэтае хараство,

усё заняў сабой тэты дзень,

на ўскрайку якога ў старой сутонлівай хаце сядзіць па-ранейшаму за сталом з сябрынай сваёю бацька i ўсё чакае, калі я вярнуся.

На другі год вайны не вырасла жыта на полі, не вырасла бульба, a выраслі лозы.

Узяўся я дзерці з лозаў кару — а яны з жалеза,

узяўся сякераю секчы лозы — стала з ix сыпацца на зямлю жалезнае зерне,

узяўся выкопваць лозы рыдлёўкай — стала выкопвацца з-пад каранёў жалезная бульба.

Хто будзе есці жалезнае зерне?

Хто будзе есці жалезную бульбу?

Кажа бабуля: вайна.

А я спрабую сам разгрызці тыя зярняты,

спрабую сам угрызці бульбіны тыя,

каб самому зрабіцца жалезным, нібы вайна, i павыдзіраць жалезныя лозы з поля.

Ізноў вясна.

Я стаю каля сваей хаты.

Ціха ў дварах: не бразгаюць вёдры, не размаўляюць людзі, не брэшуць сабакі i не сакочуць куры.

А ў канцы вуліцы, быццам спусціліся на зямлю нябёсы, сінее туман:

у ім я бачу аднавяскоўцаў, бачу сваіх сяброў, бачу сябе самога...

Я думаю — не надумваюся, i няма ў каго папытацца, як гэта так адбылося, што я не з усімі, што я падзяліўся надвое, што я не ў вясне i ў вясне...

Тужыць i радуецца мае сэрца.

Цвіце ў канцы вуліцы сіні туман.

Дакуль мне яшчэ трываць?

Птах, з якім я лячу праз імглістую бездань часу, з няволі — у вызваленне, са скрухі — у радасць, з цемры — у светлыню, паварочвае да мяне галаву i кажа:

датуль, пакуль хопіць часу,

датуль, пакуль хопіць цябе самога,

датуль, пакуль хопіць нас...

Я кармлю птаха сваім целам,

паю сваёю крывёю

i перастаю ўжо адрозніваць, дзе ён, а дзе я, а дзе час...

Усё загойваецца на мне мае цела,

усё аджывае ўва мне мая кроў,

усё патрабуе птах сабе новай ежы,

i ўсё доўжыцца праз стагоддзі наш нерухомы палёт.

На ацішэлых падворках, ля гонты i чара-піцы, квітнее ружовы i белы бэз i асвятляе сваім цвіценнем, сваім разуменнем горад, што паглыб-ляецца ў даўніну.

Кашлаты дзядоўнік натоўпіцца каля паркана:

кожная лапушына — шаля,

кожная лапушына — голас,

кожная лапушына — далонь:

наноў разважае зялёнае веча, наноў узва-жвае думнае веча кошт смерці i кошт жыцця...

Пакінулі апошнія жыхары свае дамы-мура-ванкі, свае драўляныя хаты з аканіцамі i ліштвой i ўсё, што мелі, што нажывалі, што памяталі, што снілі, пабралі ў пярэбары, у перасяленне, у новы кут...

Ды нехта ўсё роўна сюды вяртаецца неадольна,

нешта ўсё роўна тут, быццам колісь, жыве:

тут раптам зазвоняць званы трывожна,

зацокаюць раптам падковы па бруку,

раптам дзіця заплача,

раптам некага нехта пакліча, i той адгукнецца ў адказ...

Тут пласт на пласце, на падмурку — падмурак.

Тут свае таямніцы, свой радавод, свой лад.

Тут нешта тоіцца, нешта хаваецца, нешта ўхіляецца ад разгляду...

Падводзіцца да старога горада вузка-калейка.

Па старым горадзе ходзяць узброеныя патрулі.

Далечыня падступае i адступае, i ўсюды замест яе застаю сутонлівую зямлю, засяроджа-ную ваду, шурпатыя дрэвы.

Я ў ix дапытваюся пра далечыню.

Кажа зямля: гэта — мой слых.

Кажа вада: гэта — мой зрок.

Кажуць дрэвы: гэта — наша дыхание.

Я паварочваюся наўкола.

Я магу быць адначасова толькі тут, дзе стаю, дзе ўжо ёсць.

Далечыня — мой страчаны рай: ён адлюстроўваецца снамі i міражамі.

Я разаслаў удалечыню па розных кірунках стрэлы, а стрэлы вяртаюцца, цэлячыся ў мяне.

Каб адгарадзіцца ад выпадку, мы абгарадзілі сябе каменнай сцяною,

забрукавалі дол,

паставілі громаадводы,

уклалі законы,

распланавалі сваё жыццё далёка наперад — на дзесяцігоддзі, стагоддзі, але...

Але на самым пачатку лета зажоўкла бярэзіна ў скверы,

але каля самае ратушы раптам, з палёту, упала мёртвая птушка,

але загарчэла вада ў студнях,

але старыя людзі спыняюцца на дарозе i кажуць: «Мы чуем, як плачуць нашы бацькі...»