Алесь Разанаў - Лясная дарога

і бачыць не бачыць, як ззяе на небе адразу два месяцы — ветах i маладзік.

Тады, калі я ўвайшоў у бажніцу i, зачыніў-шы дзверы, стаў гутарыць з небам, з неба рап-тоўна ўпала маланка i раскалола бажніцу надвое.

Людзі, якія прыйшлі на світанні, адбудавалі з адной яе палавіны бажніцу світання,

a людзі, якія прыйшлі на змярканні, адбудавалі з другой палавіны бажніцу змяркання.

— Хадзі да нас,— заклікаюць мяне адны,— гэта жтвая бажніца: ты зноў тут зможаш казаць свае словы да неба...

— Хадзі да нас,— пераймаюць мяне дру-гія,— гэта твая бажніца: ты зноўку тут зможаш слухаць, што кажа неба...

А я ўсё стаю на тым самым месцы,

здранцвелы,

уражаны,

праяснёны,

не маючы мовы, каб гаварыць,—

з маланкаю ў сэрцы.

Лёгшы ў траву, забываюся, як мяне зваць i навошта я ў гэтым свеце.

Шчыльна мяне абступае трава.

Гэта — наша сустрэча, тэта — наша паразуменне: колькі разоў я намерваўся, але ні разу дагэтуль яшчэ не сустрэўся з травой, усё замінала нешта, усё нешта аказвалася бліжэй.

Чую: здалечыні мяне клічуцьгукаюць клопа-ты i абавязкі, якім прызначаў я на сёння сустрэ-чу.

Я голасу не падаю, я ляжу ў зялёнай траве i ўпершыню разумею, што я адначасна ёсць i не ёсць, што я адначасна прысутны й адсутны, усюды i тут...

Быццам воблака, мяняючыся на вачах, кудысьці сплывае мае аблічча, якое ўмела так шмат: гневацца i разважаць, засяроджвацца i ўсміхацца, прасіць прабачэння i пагарджаць, нідзе не знаходзіць сабе прытулку i ўпісвацца ў розныя асяродкі.

Дыхаю разам з травой;

слухаю разам з травой, як наплывае ціша;

разам з травой назіраю, як сціраецца растае ў чыстым небе той цень, тое воблачка, тая кропка, якая ўсё парушала сабой i ўсё дзяліла надвое...

I няма ў мяне сёння іншага клопату, іншага абавязку, як проста быць — разам з травой.

Паверхня раскрэслена на трохкутнікі, ромбы, кругі...

Каб трапіць у глыбіню, я набіраю паветра ў грудзі i бяру ў рукі камень.

Але глыбіня ўхіляецца ад мяне. Самае большае, што я магу дасягнуць,— гэта новай паверхні: дна.

Няўжо такая мая ўласцівасць, такі мой знак: усё, што асвойтваю, усё, што кранаю,— пераўтвараць у паверхню?!.

Жыву на паверхні зямлі, i вады, i агню, i паветра,

i цела — паверхня майго жыцця, i розум — паверхня цела.

Паверхняю — разважаю, паверхняю — разумею, паверхняю — мераю глыбіню...

Ледзьве жывы, выбіраюся я на бераг.

Мяне абступаюць знаёмыя трохкутнікі, ромбы, кругі...

Цяпер я ў бяспецы, цяпер я дома...

Апе вагаецца ўва мне неспасціжная глыбіня i прымушае вагацца паверхню.

Што ты скажаш цяпер? — пытаюцца ў мяне камяні, калі мяне спасцігае якая няўдача, калі здараецца ca мною якая неспадзяванка.

Яны пытаюцца, яны цешацца, яны гана-рацца сабой, яны цяпер адчуваюць сябе мудрэй-шымі за ўсе мае аргументы, якія я ім прыводзіў, за ўсе мае ўчынкі, якімі даводзіў, што быць людзьмі лепш...

Я пастаянна казаў, што меў,

я пастаянна кажу, што маю,

нічога не ўтойваючы,

нічога не пакідаючы на чорны дзень;

мае канчатковыя аргументы тут — у кожнай хвіліне, у кожным дні, ва ўсім маім існаванні.

A камяні мяркуюць, што я жабрак, што я жыўлюся чужым, шго нічога свайго не маю...

Яны закрываюцца ад мяне:

у іхняй закрытасці — іхняя моц,

у іхняй закрытасці — ix каменнасць.

Я вучу камяні быць людзьмі.

Я ix прасвятляю сабою.

Дзень, калі яны адкрываюцца мне,— мой скарб.

Дзень, калі яны закрываюцца ад мяне,— чорны.

Мае браты збіраюцца разам — на святы, нарады, справы, што тычацца нас усіх.

Але я сцярожка сачу наўкола.

Я ўхіляюся ад сумесных сустрэч.

Калі ўсе прысутнічаюць, нехта, хоць бы адзін, адсутнічаць мусіць.

Я вартаўнік лёсу.

Я не магу яму даверыцца.

Я памятаю пра сыноў Іова: яны загінулі, калі сабраліся пад адною страхой усе разам.

Рукамі абмацваю твар: аднымі часткамі цела адчуваю другія часткі.

— На каго ты падобны?!.— кажа сястра.

Не ведаю, на каго:

хто кажа — на камень,

хто кажа — на птушку,

хто кажа — на дрэва,

хто — на самога сябе...

Блізка Вялікдзень.

У паветры разліты салодкі i горкі водар.

Падсыхаюць груды.

Цвітуць кацяхі вербалозу.

Прадвесціцца шчасце.

Сонца запальваецца ў грудзях.

З песняй i плачам кудысьці ідуць натоўпы.

У той старой хаце з сябрынаю за сталом сядзіць невясёлы бацька: