Алесь Разанаў - Кніга ўзнаўленняў

Дзе сёння князі,
што гулялі,
наладжваючы паляванне
на птушак нябесных
i на звяроў зямных?
Усе пасыходзілі ў дол.
Дзе цяпер
цары знакамітыя, чыя ўлада
сягала на мноства земляў?
Там, дзе зямля
на царствы не дзеліцца.
Дзе ганарлівыя ваяры?
Пераможаны апраметнай.
Дзе прагавітыя рабаўнікі —
крумкачы
пабоішчаў страшных?
Усіх памкнула
смяротная сетка.
Дзе сёння раскошнікі i гулякі,
што ў гамане застольнай
пілі віно?
Занямелі —
прыйшоўшы, у ix забрала
смерць гучную весялосць.
Дзе цяпер
тыраны i дэспаты,
што ў дзяржаве
наводзілі жах?
Пакліканы на суд Божы.
Дзе сёння
аздобнікі i красуны,
што золатам шытыя
шаты насілі,
што маляўнічыя ўборы любілі
i мазаліся духмянай
парфумай старанна?
Ляжаць у трунах
згалелыя i смярдзяць.
Дзе сёння
самая важкая галава,
якую вянчала карона?
Адцята
мечам гняўлівай смерці.
Дзе сёння
скарбы, якія
збіраліся ў багацеяў?
З раптоўным
прыходам смерці
рассыпаны i разабраны.
Дзе шафы, што зіхацелі
штукарствамі залатымі?
Ў хвіліну
распаліся з трэскам.
О чалавеча, ці скажаш сёння,
дзе твая пыха,
дзе гонар,
якія з цябе прамяніліся
і якія
наклікалі Божы гнеў
на тваю душу?
Усмяротнай
вязніцы замкнёны разам
з тваёю душой.
Дзе палацы,
што роскашшу білі ў вочы,
дзе дарагія шпалеры,
што дзівавалі розум?
Гінуць, як гінулі,
i зямля
ix паглынае, як паглынала.
Усё бяжыць
бегам бесперастанным,
нібыта цень
бязводнага воблака.
О чалавеча,
нашто заўзята
гонішся ўвесь свой век
за тым, што злавіць
не можаш?
О так,
марнасць над марнасцю
усе справы,
што спраўджваюцца
пад сонцам,
таўпеханне i паражнеча.

Цяпер
наблізімся разам з табою
змысловай наблізінаю
да трупаў.
Угледзься i пакажы,
дзе бацька тут,
дзе тут маці,
дзе іхнія дзеці,
якія памерлі,
свой век пражыўшы;
адрозні,
хто гэта — цар
ці жабрак,
грэшнік ці праведнік.
Не адрозніш
i не пакажаш: змяніла
смерць усе постаці
i змяшала
усе найменні.
Дзе сёння тыя
магутнікі, што хадзілі
у срэбры i ў золаце,
што сядзелі
высока на троне
i што былі
аточаны вартаю паслухмянай?
Нічога няма ўжо ад ix,
адно —
голыя косткі,
агідныя чарвякі,
ліпкая павуціна.
Усё толькі сон i ўява,
усё толькі цень i дым,
што ў паветры
затрымліваецца на хвіліну
i неўзабаве развейваецца,
нішто,
удыхнутае ў абалонку.
Марнасць над марнасцю
i паражнеча
справы i з'явы
гэтага свету.
Таму, чалавеча,
распазнавай мінлівасць
і нетрываласць
веку зямнога:
тваё жыццё
кароткае ў ім,
i да марнасцяў звабных
ты не прывязвайся,
але пільна
шукай i трымайся моцна
вартасцяў вечных — i будзеш
жывы заўсёды.

Я расказаў вам пра марнасць,
таўпеханне
i паражнечу,
справы i захапленні
людскога роду,
што ўжо мінуў.
Цяпер жа
душаратоўнае слова
скіруем да тых, што таксама
тонуць у марнасці,
што тойсамай
грахоўнаю слодыччу зваблены,
што працуюць
i ўдзень, i ўначы на грахі,
што ў абжорстве,
у п'янстве,
у блудзе,
нечысціні
пасвяцца колькі змогі;
што прагай
багацця спакушаны
i з душой
захоплены срэбралюбствам.
Такія людзі
не думаюць i не дбаюць
пра тыя чатыры брамы,
якія ўжо ix чакаюць
i праз якія
часінаю невядомай
пойдуць яны адгэтуль
да іншай сялібы —
вечнай.

Не думае i не дбае
такі чалавек ні аб смерці,
якая пільнуе яго,
ні аб страшным
Божым судзе,
ні аб вечных
пакутах пякельных,
ні — гэтаксама —
аб царстве нябесным,
бо д'ябал
хітры спакуснік
i ён перш-наперш
крадзе ў чалавечых душаў
памяць пра гэта
i напускае
на ix забыццё,
a саміх марналюбцаў
i грахатзорцаў у пачуццё
бясстрашнасці ўводзіць.
I той, хто граху дагаджае
i д'яблу слугуе,
аб смерці не думае
i не баіцца
пякельных пакутаў
i аб нябесным
царстве не дбае.
Ёсць i такія, што кпяць
i пасміхаюцца крыва,
калі ім згадаеш пра гэта,
а д'ябал
цешыцца i агіду
да веку наступнага
ў ix абуджае.
Затое
уцехайi асалодай
ім выстаўляе цяперашні век,
дзе смутак,
дзе плач
i скаргі,
дзе воржы —
лютыя ворагі
роду людскога
i згубцы
збавення людскога —
блукаюць, закідваючы на нас
хітрамысныя сеткі,
каб марналюбцаў
ды грахатворцаў
імі злавіць i смерцю,
злавіўшы, ўмарыць.
Так воржы,
поўныя здрадных намераў,
людзям някемлівым выдаюць
гарчэчу за слодыч,
змрок за святло
i смерць за жыццё.
Дзе ўсё змена,
плач,
уздыханні,
марнасць,
малюе зламысны д'ябал
гэта сваім ахвярам
слодыччу i раскошай —
i так
зваблівае хлуснёю
іхнія душы
i ў будучым веку
ім не дае паглядзець ні трохі
на вечную радасць,
калі міраванне
царуе ўсюды
i ўсюды любоў, якая
з'ядноўвае чалавека
з Богам i ca святымі
анёламі.
Але д'ябал
спачварвае рэчаіснасць
i гэта
ад марналюбцы крадзе,
хавае ад грахатворцы.
Той будучы век шчаслівы
паказвае д'ябал векам
жалобы i скрухі
i ад яго
так адварочвае малавераў.
Падвучвае д'ябал
свайго навучэнца: навошта
спяшацца табе з пакаяннем,
лепей
адкласці яго на заўтра,
а сёння
займіся чым цікавейшым.
У Бога дзён многа —
заўсёды
пакаяцца зможаш,
i многа
на пашы ў мяне
разнастайных рэчаў,
якія чакаюць тваёй увагі.
Хіба ты стары
i схілак
гадоў тваіх блізкі?
Ты ў росквіце, дык не губляй
у марных развагах часу,
ідзі i каштуй
пачастунак жыцця
на пасвішчах нашых.
Будзеш стары — тады
кайся, калі захочаш.
А састарэе бядак — вядзе
д'ябал яго
да смяротнага ложа,
кажучы па дарозе:
ты можаш
каяцца i лічыць
грахі свае проста
на ложы смяротным.