Алесь Разанаў - Кніга ўзнаўленняў

V
Усякае творнае цела
слухаецца свайго Творцу
i здольна
увасабляць i ўспрымаць
дасканаласць, якая
пераўзыходзіць прыроду
гэтага цела.
Таму, беручы пад увагу,
што піша Пісанне
i кажуць святыя айцы,
разважаюць слушна
i слушныя робяць высновы
на гэты конт багасловы,
a менавіта:
маюць таемствы
не толькі адно павучальны
характар, але i ўяўляюць
чын відавочны, альбо фізічны,
што з'явай знадворнай
тычыцца цела,
a сілаю ўнутранай,
успрынятай
намі ад Бога,
тычыцца нашай душы —
ачышчае
яе ад граху i дарункам
лагодані Божай узбагачае.
З крыніцы Святога Пісання
i ca здабыткаў
айцоў хрысціянскіх святых
мы чэрпаем веды,
а разважаць
у духу згаданага Кальвіна
i неразумна,
i згубна.

VI
У Хрысціянскай Усясветнай
Царкве Праваслаўнай,
вось жа,
узаконена сем таемстваў:
таемства хрышчэння,
мірапамазання,
цела й крыві Хрыстовых,
споведзі, ці пакаяння,
святарства,
шлюбу
i — наапошне —
алеяпамазання.
Вера ў таемствы
не можа адпрэчвацца
ды расцякацца
па рэчышчах разнадумнасці,
i вучэнне
аб іхняй з'яднанасці
ca знакаваннем — вучэнне
айцоў Царквы Хрысціянскай
Божай.
Яму ж
супротнічае Зізаній:
Пісання
ён не трымаецца i не чуе,
што кажуць айцы святыя,
i сімвал веры,
прыняты Нікейскім саборам
i сцверджаны,
Канстанцінопальскім, ён
вызнаваць не хоча
(пра гэта
сведчыцца
ў першым лісце аб судным
дні). Нававерцы
аблудна таемствы бачаць,
калі вызнаюць,
як гэта робіць Лютэр,
ці толькі адно таемства,
ці два –
як асобння лютэране,
ці тры —
як, прынамсі, Кальвін,
ці, у цэлым, меней за сем,
ці — ізноў-такі — болей.

Скажу вам праўдзівае слова
i прывяду
праўдзівыя паказанні
пра тыя чатыры брамы,
якія акрэсліваюцца перад намі
i праз якія,
рады ён ці не рады,
праведны ён ці грэшны,
мусіць, аднак, аднойчы
у нейкі дзень неспадзеўны,
прайсці чалавек,
каб урэшце
займець свой прыстанак
вечны.
Першая брама — смерць;
брама другая — страшны
суд Божы;
брама пякельная,
што ўгатавана
грэшнікам самым,—
трэцяя брама;
i брама прыветная, праз якую
праведнікі ў сялібу
вечную пойдуць,—
чацвертая брама.
I лаиясе тры сумы
з сабой чалавек
(зразумей,
што кажацца тут пра цябе,
чалавеча —
зямны пілігрыме).
У першай суме (належаць
яны самому сумленню)
жаль невымоўны смерці,
калі чалавек назаўжды
расстаеццаз усім,
што любіў на свеце,—
з жонкай ды з дзецьмі,
з прыязнікамі ды з сябрамі,
ды з многімі скарбамі
дарагімі.
Пры гэтым
балюча i цяжка
целу, з якім
душа разлучаецца,
нібы з сябрам.
Другая сума сумлення —
страх i трымценне
перад судом
непахібным Божым.
У трэцяй суме сумлення
роспач i вечны верад
з-за вечных пакутаў
пякельных.
Вось жа, пра гэта
ў часіне кожнай
думай i разважай —
i ніколі
ужо не зграшыш i дойдзеш,
мінаючы страшнае,
да спакою
i радасці вечнай.

Я тут павяду
гаворку пра першую браму —
пра смерць —
i ўздыхну
казаннікавым уздыхам.
Марнасць над марнасцю
i ўсё марнасць,
таўпеханне i паражнеча.
Няма нічога трывалага
ў справах пад сонцам —
усё бяжыць
бегам бесперастанным,
нібыта цень
бязводнага воблака.
Гэты свет,
i ўсё, што ў ім ёсць,
на карчму падобны;
бязлітасны ў ёй гаспадар.
Ледзь толькі
мы ў ёй абжывемся —
нас выганяе адтуль i ўсё,
што цешыла нас,
што было нам люба,
ад нас забірае, а нас,
разбойным,
зласлівым,
нелітасцівым
слугам сваім аддаўшы,
выпіхвае голымі
за парог.

Паражнеча
усе чалавечыя справы,
i час чалавечы —
таўпеханне i блуканне.
Дзе багацеі гэтага свету?
Дзе іхнія замкі, якія
былі абароненыя надзейна?
Дзе іхнія маляўніча
аздобленыя палацы?
Дзе іхнія па-мастацку
вырабленыя шкатулкі,
поўныя золата?
Ну, дык вось:
шпалеры каштоўныя
пашарпаны,
скарбы нязмерныя
парабаваны,
набыткі нялічаныя пабраны
i ворагам іхнім
аддадзены ў рукі;
a ім адно шкадаванне
вечнае засталося,
i цяжкая цемра знянацку
ix агарнула.
О смерць, твае рухі
гняўлівыя,
о смерць, твая сіла
страшлівая,
ты — нібы люты
леў згаладнелы,
ты — як разбойнік,
у нелітасцівасці закамяиелы.

Кожны заможны
i дужы заможнасцю гаспадар,
згадаўшы пра смерць,
урэшце,
можа сказаць пра сябе:
О смерць,
раптоўна ты на мяне напала
і добрае ўсё
ты ў мяне забрала.
У доме маім учора
не начавала гора,
у доме маім бяседа
учора цякла, i беды
учора ў ім не днявалі,
але — музыкі ігралі,
але — спевакі спявалі,
але — танцоры скакалі,
дасціпнікі жартавалі,
бяседнікі балявалі.
А сёння — якая змена! —
не тое ўжо ў гэтых сценах.
Мой дом стаўся месцам плачу,
усё нехта ў ім перайначыў:
слёзы — замест іграння,
скаргі — замест спявання,
уздыхі — замест скакания,
жалоба — замест весялосці,
смуткуюць i плачуць госці.
Прыйшла, хоць яе не клікаў,
смерць у мой дом вялікі.
Прыйшла — i вялікага пана
не стала неспадзявана.
Зняла з мяне смерць уборы,
якімі хваліўся ўчора.
Паклала мяне да купы —
сярод смуродлівых трупаў.
О смерць, ты не маеш жалю —
забрала мяне ты з балю
і, маладога, ўмярцвіла.
О смерць, ты з мяне ўчыніла
відовішча ўсяму дому,
усім, каму быў вядомы,
Сябры нада мною плачуць,
a ворагі рады — скачуць.
Учора хадзілі за мною
слугі мае чарадою,
а сёння стаяць за кругам —
хто я сябрам i слугам?
Труп, што смярдзіць, не болей.
Розныя нашы долі.
Яны насы затыкаюць,
мной грэбуюць, пагарджаюць.
Адно, што яны павінны,—
у цёмную дамавіну
укласці мяне i зямлёю
цяжкою засыпа ць, каб з ёю
змяшаўся я даастатку
і чарвяковаму статку
стаўся спажыткам урэшце:
наце, бярыце, ешце.
Чым быў я ўсім людзям любы,
о смерць, ты кідаеш на згубу.
Чым быў я прыяцелям мілы,
о смерць, ты кладзеш у магілу.
Заводзіш у тлустым целе
ты гнюсаў, каб цела елі.
Водарам са смуроду
парфуміш маю прыроду.
Што чыніш ты з прыгажосці?
Агідныя гніль i косці.
Што з велічы самай-самай?
Яна паглынута ямай.
Што з дужасці, поўнае змогі?
Кінута ўсім пад ногі.
Ты доступ да кожнага маеш,
нікога ты не мінаеш.
Вядзеш у панурую хату
са светлых палатаў магнатаў.
Піхаеш пад цеснае века
славутых гэтага веку.