Алесь Разанаў - Рэчаіснасць

33

Едзе здалёк дружына
Нужых ваяроў
У край,

Што з табой заручыўся,
Што даручаўся табе,
Каб чыніць
Свой суд i сваю расправу.

Мужчынам — загуба,
Жанчынам i дзецям —
Няволя,
I прысак — Менску.

«Ні скаціны,
Hi чалядзіна» —
Адно
Горкая прымаўка
Застанецца.

34

Дзіды нацэлены,
Мечы ўзняты,
Шчыты гатовы прыняць
Заўзятыя ўдары.

Моўчкі
Хмурлівае наваколле
Удумваецца ў чалавека:

Чаму,
Што зробіць ён,
Тое будзе,

Што зробіцца з ім —
Ніхто
He адменіць?!.

35

Напярэсцігі сіле
I напярэймы гвалту,
Пераламаўшы свой шлях,
Памкнеш
Ад узгоркаў наваградскіх
Да Нямігі.

Ніхто цябе тут
Не чакаў:
Знянацку
Аб'явішся, нібы помета.

Спыніўшыся перад усімі,
Глядзіш,
Як збянтэжаныя заяры
Адсоўваюцца ў абарону.

36

Ніколі ўжо не растане
Гэты стаптаны снег,
Не паржавеюць ніколі ўжо
Гэтыя мечы,
I не струхлеюць дзіды,
I ўжо ніколі не будзе
Канца
Гэтай лютай бітве

На гэтых крывавых,
З нябёсамі злучаных
I ў наступнасць
Упісаных,
Берагах.

37

З дружынай сваёй —
Уцалелай рэшткай —
Кіруешся ў змрок
Занямелага адвячорка.

I ўсё даўжэе адлегласць
Між тым,
Што было
I што ёсць,

І ўсё больш
Ты застается ў мінулым,
I застаецца мінулае
У будучыні
Усё больш.

38

Накрэсліваюць шляхі
У кнізе твайго жыцця
Свае думныя ўзоры.

У бітвах,
Паходах,
Здзяйсненнях,
Задумах,
Стратах
Мінае твой век
I, мінаючы, набывае
Тваё аблічча.

39

Ад'ехаўшы —
Азірнешся:

Нізкае неба,
Глыбокі,
Зрушаны снег,
I на снезе
Мёртвыя ваяры —
Свае i чужыя.

Так учынілася
I хіба
Можа ўчыніцца
Інакш т а к о е ?

Toe,
Што бачыш апошні раз,
З табою развітвацца
Не захоча.

40

Чуйнаю думкай —
Ранаю чуйнай —
Слухаеш рэчаіснасць.

Што набрыняла,
Сабралася,
Падступіла
Да самай паверхні
I аб'явіцца хоча?

Дзе неабходна
Твая прысутнасць
Е як
Мусіш паводзіцца,
Каб сваё
Убіралася ў моц,
А чужое
Не мела моцы?

Усюды прысутнічаеш,
Ba ўсіх
Выпытваеш думку,
Але сваю
Нікому не адкрьшаеш,
Але ў сваю
Не ўпускаеш нікога.

41

Засвойваеш
Iспазнаеш
Cawrae большае,
Што чалавек
Можа,
I самае большае
Гэтаксама —
Чаго не можа.

Бываеш
У неба ў гасцях
I ў пекла,
Раішся з птушкамі,
З гадамі,
Ca звярамі,
I там,
Дзе для іншых —
Мяжа,
Для цябе —

Магчымасць.

42

Не можаш уваскрасіць
Сваіх мёртвых
Сяброў-ваяроў,
Што палеглі ў бітве,
Ды можаш
Уваскрасіць
I нанава ўвесці
У займішча новага дня
Замоўклую бітву —

Няхай сама
Яна вызначае:
Навошта
Так непадзельна
I так асобна
Злучыліся ў чалавеку

З целам душа
І з душою цела.

43

Згуба
Бяжьщь па тваіх слядах,
Табе падае руку
Здрада,
Дарогу табе заступае
Жах.

А ты ўсё адно
Застается жывым
Заўсёды:

Раптоўны ратунак
Цябе беражэ,
Імгненнае выйсце
Цябе пільнуе.

44

Не назіраў —
A бачыў,
Не слухаў —
Ачуў,
Крылаў не меў —
A лётаў.
Быў там,
Куды сцежкі не дасягаюць,
I рэчы,
Якія не маюць наймення
У мове людской,

Разумеў.

45

Нібы груганы — ахвяру,
Цябе апаноўваюць
Змрочныя,
Горкія,
Цяжкія думкі.

I не хапае
На тэты раз моцы,
Каб ix адпрэчыць,
І не хапае
На гэты раз шчасця,
Каб ix адолець
I павярнуць наўпроць.
Звернуты вочы
Углыб сябе.

Каб адразу
Ўсё зведаць i вырашыць,
Падаешся,
Прымаючы выклік,
Насустрач нязведанай долі —

Бядзе.

46

На чоўне
З малымі сынамі,
Апосталамі малымі,
Плывеш схаладнелай вадой
Да супротных князёў —
Хаўруснікаў i варагоўцаў.