Алесь Разанаў - Вастрыё стралы

З копашкаю ў руках да ix бяжыць Тэкля. Шпаркімі ўзмахамі яна сячэзабівае адну змяю, але другая тым часам кудысьці знікае...

— Там, пад зямлёю, у іх гняздо,— паказвае копашкай Тэкля.

А бацька варочае ўжо каня з таго канца поля ў гэты канец
i новаю баразною заворвае, што ўзараў перад гэтым —
i дажджавых чарвякоў, i тую змяю, якую Тэкля пасекла, i тую, якая схавалася пад зямлю.

СЛЯДЫ

Ты ўжо мінуў,— гаворыць мне вечар.
Ты яшчэ не настаў,— гаворыць мне ранак.
Я мінаю i настаю, i неадступна мае сляды цягнуцца ўслед за мною.

Ці ёсць паміж днямі прадонні, а паміж хвілямі — ямы?!.
Калі я спыняюся — паміраю,
калі ажываю — перамяшчаюся па паверхні, i час адлучае мяне ад мяне, i месцы перамяшчэння ўсё нешта маюць наўвазе...

Ты зноў узыходзіш, сонца!..
Ты зноў паміраеш, ветах!..
Такі ў чалавека клопат, такое выйсце:
сабою — дапытвацца,
сабою — адказваць,
сабой — спалучаць пачатак i завяршэнне.

Дзівіцца, выйшаўшы з хаты, стары мой бацька на дрэвы — якія цвітуць...
На вуліцы хлапчаня клянецца перад сябрамі: «Каб мне не сысці з таго месца...»

Я ведаю шмат, не ведаю аднаго.
Мой цень пільнуе мяне.
Змяркаецца ранак, світае вечар.
I набракаюць крывёю мае сляды.

ЗБРОЯ

Таго, хто бярэцца за зброю, зброя таксама забірае і абавязвае, каб ён укладаў у яе сваю змогу, сваё ўменне, свае жыццё.

Зброя пад забаронай: да яе нельга звяртацца, каб адплаціць за крыўду ці за абразу, нават калі свярбяць рукі, але калі да яе звяртаецца той, хто крыўдзіць і абражае,— яна найлепшая абарона.

I з аднаго, і з другога боку зброя з'ядноўвае ўсіх, як сяброў, як братоў, але паміж самімі гэтымі бакамі разворвае баразну барацьбы.

На зброі зазубрыны, аднак вызвоньзае ў ёй старадаўняе — «зубрынае» — высакародства бронзы.

Зброя: на полі бою разбураны бор целаў, над полем бою абразовы рой душаў.

СПАДЧЫНА

Калі яна цяжар — тады яна крылы,
калі яна вярэдзіць — тады яна гоіць,
калі яна знясільвае — тады дае сілу...

— Аднак з гэтаю ношкаю ты не здолееш уступіць на неба,— перасцерагае мяне першы анёл.
— А без яе зноў упадзеш у мінулае,— перасцерагае другі.

Я ix абодвух разумею.
Пісягі i апёкі на маім целе.
Віхуры клічуць мяне падужацца.
Зямля — частка мяне.
I агністыя мечы анёлаў пільна ўзіраюцца ў маю душу.

ПЛЫНЬ

Ноччу прыйшла вада — i аддзяліла цела ад цела, слова ад слова, сушу ад сушы, жытло ад жытла,
i ператварыла вуліцы ў рэкі.

Тулячыся да платоў, мы ідзём i ідзём уздоўж плыні i адыходзім кудысьці далека, дзе плынь замірае на месцы, а мы пачынаем плысці, як дагэтуль яна сама,—
усё незваротней, усё непазбежней, хаця адзінае, што нам трэба, дык тэта — перайсці на той бок.

ПЛАНЕТА МЕТАМАРФОЗАЎ

Зайшло сонца — i ў небе ўзышла тая загадкавая планета, якая займае наш розум,
якая прыцягвае нашы пагляды,—
планета метамарфозаў.

Па прыхаманлівых нейкіх законах, нібыта яна выпраменьвае свае ўспаміны ці сны, на ёй час ад часу ўзнікаюць постаці наскіх, знаёмых істотаў:
льва,
чалавека,
птаха,
быка.

Што яны азначаюць?
Чаму ix столькі?
Можа, яны нешта сведчаць пра нас, што кевядома i нам самім?
Мы нацэльваем на тую планету свае тэлескопы,
шлём да яе сваіх астранаўтаў —
i зблізку, адлегласць адолеўшы, расчароўваемся-распазнаём:
гэта не бык — а зямля,
гэта агонь — а не леў,
гэта не птах — а паветра,
не чалавек — а вада.

Але запаноўвае ноч — i знікае асвойтаная адлегласць, i ў нашым няўзброеным зроку зноўку ўзнікаюць яны — постаці льва, чалавека, быка i птаха, змушаючы нас разумець больш, чым бачым, i бачыць болей, чым разумеем цяпер.

* * *

Гавару, услухоўваючыся ў саму гаворку: што ў ёй?!.
Гляджу, углядаючыся ў само ўгляданне: што ў ім?!.
Думаю, удумваючыся ў самі думкі: што ў ix?!.
Побач са мной, леваруч, ступае драпежны звер, праваруч — непахібны робат,
наперадзе ззяе сонца,
ззаду чарнее цень.
Чым больш я адзіны, тым больш усіхні,
чым больш непаўторны, тым больш увабраў у сябе паўтораў,
чым больш неўміручы, тым болей адкрыты смерці,
чым больш старажытны, тым больш малады.
Мерае чалавека меркай адною зямля, адваротнаю — неба, i меркай двайною сам сябе чалавек.
Звер зыркае на мяне сваім грозным вокам, а робат адну за адной называе лічбы, то адымаючы ад мяне, то прыкладаючы да мяне суму звера i суму сябе...