Алесь Разанаў - Вастрыё стралы

Блукаю па веснавых гарадскіх завулках:
спыняюся каля кожнай сядзібы,
вітаю кожнае дрэва...

Дрэвы — страчаныя мае браты,
дрэвы — страчаныя мае сёстры.

Якія магілы ляглі між намі?
Якія адлегласці i небасхілы?

Нічога не ўтойваюць дрэвы: як загаворыць да ix наваколле, так яны адгукнуцца: улетку — па-летняму, зімой — па-зімоваму i па-веснавому — вясной.
Іx загароджваюць людзі, прысвойваюць сабе людзі, але яны не належаць нікому, належаць ягады i садавіна, належыць драўніна, а дрэвы — не...
Не перастаю ўсё нанова вяртацца ў наступныя вёсны,
не перастаю ўсё нанова пытацца, што ведаюць дрэвы пра наш, чалавечы, лес...

Прыходзіць у сон мой балесны маці i дастае з-за пазухі яблык: «Калі будзеш есці — ён будзе горкі, a калі з'есца — стане салодкі, у ім разуменне: бяры, каштуй...»

ЗДАРЭННІ

З неба на мяне падаюць вогненныя жарыны, манеты старажытных княстваў, жабы i рыбіны, рознакаляровыя камяні;

зямля пад маімі нагамі перакідваецца то ў багну, то ў пясчаную пустэльню, то ў могілкі дыназаўраў;

a калі мы праходзім паўз вёскі, то на платы ўскокваюць галасістыя пеўні, а з-пад платоў да мяне сігаюць куслівыя сабакі i гусакі.

Здараецца, я смяюся ад захаплення, здараецца, плачу ад болю i крыўды. Але ззаду за мною неадступна рухаюцца два мае пастухі — манекены, якія бароняць мяне ад незлічоных неспадзяванак.

— Мы можам памяняцца месцамі,— прапануюць мне манекены,— i тады нічога не будзе здарацца.
Я адмаўляюся.
Я па-ранейшаму ўсё сустракаю першы, i па-ранейшаму свет размаўляе ca мною на мове здарэнняў.

РОЛІ

Той, хто ідзе па гэтай дарозе, выконвае ролю, якую дае дарога:
воін ваюе,
музыка грае,
купец гандлюе,
лепіць гаршкі ганчар...
Але калі прыходзяць яны ў канец, канчаюцца іхнія ролі: воін ужо не воін, музыка ўжо не музыка, ганчар ужо не ганчар, i не купец — купец, a ўсё гэта толькі ўмовы, толькі няпростасці той дарогі, якую яны — усе па- свойму — прайшлі.
Хіба, каб адолець дарогу спаўна, канчаткова, дарэшты, трэба спаткнуцца аб кожны камень, зваліцца ў кожную яму, патрапіць у кожны след?!.
Хіба трэба кожнаму быць адразу i гэтым, i тым, i вось тым, i вось гэтым?!.
Альбо наогул не быць нікім?!.
Нічога нікому не хоча тлумачыць дарога, зноў раздае яна новыя ролі, зноў запалоньвае ўсіх сабой...
Зноў будзе музыка натхняцца, што ён музыка,
купец — ганарыцца, што ён купец,
воін — даказваць, што ён воін,
ганчар — пераконвацца, што ён ганчар...
Зноў яны будуць здзіўляцца, што людзі — людзі i што неўзабаве — канец.

ПАДЗЕЛ

Я аддзяліў слодыч ад горычы, асалоду ад пакуты, рай ад пекла —
i кветкі сталі мяне паіць толькі салодкім нектарам, а дрэвы частаваць толькі райскімі яблыкамі.

Але чым далей, тым з усё большай трывогай я ўслухоўваюся ў тую другую палову падзеленага мною свету.

«Яшчэ не позна,— мне шэпчуць нейчыя галасы,— выпі кубак горычы, якою перапоўніліся кветкі,— i яна ацэліць цябе, саступі ў пекла — i яно цябе выратуе...»

Я вагаюся, тулюся ў сваю палову i не адважваюся зразумець, што я ўжо асуджаны.

АПОРА

Нам няма на што абаперціся.
Крышталі пэўнасці, на якія мы ўскладалі такія вялікія спадзяванні, нечакана пераўтвараюцца ў ластавак i шпакоў i імкліва адлятаюць ад нас.

У вырай,— збянтэжана разводзім мы рукамі.

I мы нічога не можам зрабіць з гэтым неспасціжным выраем,
не можам яму запярэчыць.

Мы жывём у свеце, дзе вечар змяняецца раніцай, вясна — восенню, жыццё — смерцю,
дзе час рухаецца ў адзін бок,
дзе адзіная адвечна ўстойлівая апора — гэта страчванне яе:
в ы р а й.

CIHI ТУМАН

Ізноў вясна.

Я стаю каля сваей хаты.

Ціха ў дварах: не бразгаюць вёдры, не размаўляюць людзі, не брэшуць сабакі i не сакочуць куры.

А ў канцы вуліцы, быццам спусціліся на зямлю нябёсы, сінее туман:
у ім я бачу аднавяскоўцаў, бачу сваіх сяброў, бачу сябе самога...

Я думаю — не надумваюся, i няма ў каго папытацца, як гэта так адбылося, што я не з усімі, што я падзяліўся надвое, што я не ў вясне i ў вясне...
Тужыць i радуецца мае сэрца.
Цвіце ў канцы вуліцы сіні туман.