Алесь Разанаў - Вастрыё стралы

КАМЯНІ

Што ты скажаш цяпер? — пытаюцца ў мяне камяні, калі мяне спасцігае якая няўдача, калі здараецца ca мною якая неспадзяванка.
Яны пытаюцца, яны цешацца, яны ганарацца сабой, яны цяпер адчуваюць сябе мудрэйшымі за ўсе мае аргументы, якія я ім прыводзіў, за ўсе мае ўчынкі, якімі даводзіў, што быць людзьмі лепш...

Я пастаянна казаў, што меў,
я пастаянна кажу, што маю,
нічога не ўтойваючы,
нічога не пакідаючы на чорны дзень;
мае канчатковыя аргументы тут — у кожнай хвіліне, у кожным дні, ва ўсім маім існаванні.
A камяні мяркуюць, што я жабрак, што я жыўлюся чужым, шго нічога свайго не маю...
Яны закрываюцца ад мяне:
у іхняй закрытасці — іхняя моц,
у іхняй закрытасці — ix каменнасць.

Я вучу камяні быць людзьмі.
Я ix прасвятляю сабою.
Дзень, калі яны адкрываюцца мне,— мой скарб.
Дзень, калі яны закрываюцца ад мяне,— чорны.

РАЗАМ З ТРАВОЙ

Лёгшы ў траву, забываюся, як мяне зваць i навошта я ў гэтым свеце.

Шчыльна мяне абступае трава.

Гэта — наша сустрэча, тэта — наша паразуменне: колькі разоў я намерваўся, але ні разу дагэтуль яшчэ не сустрэўся з травой, усё замінала нешта, усё нешта аказвалася бліжэй.

Чую: здалечыні мяне клічуцьгукаюць клопаты i абавязкі, якім прызначаў я на сёння сустрэчу.

Я голасу не падаю, я ляжу ў зялёнай траве i ўпершыню разумею, што я адначасна ёсць i не ёсць, што я адначасна прысутны й адсутны, усюды i тут...

Быццам воблака, мяняючыся на вачах, кудысьці сплывае мае аблічча, якое ўмела так шмат: гневацца i разважаць, засяроджвацца i ўсміхацца, прасіць прабачэння i пагарджаць, нідзе не знаходзіць сабе прытулку i ўпісвацца ў розныя асяродкі.
Дыхаю разам з травой;
слухаю разам з травой, як наплывае ціша;
разам з травой назіраю, як сціраецца растае ў чыстым небе той цень, тое воблачка, тая кропка, якая ўсё парушала сабой i ўсё дзяліла надвое...

I няма ў мяне сёння іншага клопату, іншага абавязку, як проста быць — разам з травой.

ПАВЕРХНЯ

Паверхня раскрэслена на трохкутнікі, ромбы, кругі...

Каб трапіць у глыбіню, я набіраю паветра ў грудзі i бяру ў рукі камень.

Але глыбіня ўхіляецца ад мяне. Самае большае, што я магу дасягнуць,— гэта новай паверхні: дна.

Няўжо такая мая ўласцівасць, такі мой знак: усё, што асвойтваю, усё, што кранаю,— пераўтвараць у паверхню?!.

Жыву на паверхні зямлі, i вады, i агню, i паветра,
i цела — паверхня майго жыцця, i розум — паверхня цела.

Паверхняю — разважаю, паверхняю — разумею, паверхняю — мераю глыбіню...

Ледзьве жывы, выбіраюся я на бераг.
Мяне абступаюць знаёмыя трохкутнікі, ромбы, кругі...
Цяпер я ў бяспецы, цяпер я дома...
Апе вагаецца ўва мне неспасціжная глыбіня i прымушае вагацца паверхню.

ЧОРНЫ АБРАЗ

У маіх руках абраз, на якім няма ніякай выявы, ніякіх рысаў,— чорны драўляны абраз.

Я трымаю яго перад сабою i разам з ім павольна ўзлятаю па-над падворкамі, па-над жоўтымі асеннімі дрэвамі, па-над прасторліваю зямлёй...

Я ведаю, на што здатны мае мажлівасці — яны маюць свой колер, свае абліччы i свае межы, але мяжа маёй немажлівасці, дзе яна?!.
I ці ёсць яна?!.

Чорны абраз.

I нямыя прадонні космасу, дзе гараць, не згараючы, сонцы.

НА ДРУГІ ГОД ВАЙНЫ

На другі год вайны не вырасла жыта на полі, не вырасла бульба, a выраслі лозы.

Узяўся я дзерці з лозаў кару — а яны з жалеза,
узяўся сякераю секчы лозы — стала з ix сыпацца на зямлю жалезнае зерне,
узяўся выкопваць лозы рыдлёўкай — стала выкопвацца з-пад каранёў жалезная бульба.

Хто будзе есці жалезнае зерне?
Хто будзе есці жалезную бульбу?

Кажа бабуля: вайна.

А я спрабую сам разгрызці тыя зярняты,
спрабую сам угрызці бульбіны тыя,
каб самому зрабіцца жалезным, нібы вайна, i павыдзіраць жалезныя лозы з поля.

ЗМЕІ

Бацька разворвае поле.
Па баразне, ўслед за плугам, пхнуцца гурмою куры i дзяўбуць дажджавых чарвякоў.
Іx шмат у раллі. Але сярод ix вылучаюцца два велізарныя чарвякі, ад якіх у спалоху куры ўцякаюць.
Ды гэта не чарвякі, а бялёсыя слізкія змеі. Яны сыкаюць — джалы выстромліваюцца з іхніх пашчаў.