Генрых Далідовіч - Кліч роднага звона

Яна ж зноў, але на гэты раз яшчэ болей безнадзейна, нават нібы безвыходна зайшлася немым крыкам ды болем, а пасля зноў быццам праглынула свой лямант. Усяслаў наструніўся, аж холадна ўспацеў ды адчуў, што замірае сэрца: адтуль, з Любчынага пакоя, спачатку пачуўся тоненькі дзіцячы, але досыць звонкі піск, а за ім пачуліся ўсмешлівыя жаночыя галасы-ўсклікі, радасныя воклічы. Выдыхнуў паветра з грудзіны: дзякуй Богу, абрадзінілася, a дзіця жывое! Ён — зноў бацька! Цікава: хто ж у яго? Сын? Дачка?

Даволі хутка адчыніліся дзверы, i сюды вызірнула Купаліна. З усмешкаю ў лагодных вачах i на вуснах:

— Зайдзі, Усяслаў.

Ён, хвалюючыся не меней, чым некалі, калі станавіўся бацькам першы раз, паспяшаўся ў занавешаны i па-ранейшаму асветлены свечкамі пакой: Любка, белая, пакрытая потам, з пакусанымі i падсінелымі вуснамі, ляжала адкінуўшы набок галаву, а каля яе стаяла Марыля, шчасліва трымаючы на руках у беленькім прасцірадле невялікі згортачак.

— Жывая, жывая твая Любуся, праз сонцаварот які зноў будзе вось гэтак крычаць на ўвесь белы свет!..— супакоіла яго тая, бачачы, як ён спасцярожліва азірае парадзіху.— Разгарні прасцірадлачка, пабач, каго вы прыдбалі!

Чамусьці саромеючыся, ён адхінуў край прасцірадла і, бачачы зморшчанае, чырванаватае, не сказаць, каб цяпер вельмі прыгожае дзіця, «засмуціўся»:

— Хлопчык!

— Сын! — усцешліва прамовіла Марыля, добра ведаючы, што ён, маючы ўжо дачку, канечне ж, жадаў мець i сына.

Усяслаў зноў, нават яшчэ больш «замаркоціўся»:

— Які непрыгожы!

— Скажы, хлопча, такому «нядобраму» бацьку: буду прыгожы! — «падакарала» Усяслава Марыля.— Скажы, бачыш, цьфу-цьфу, усё на месцы, усё гожае: вочкі, вушкі, роцік, ручкі, ножкі, стручок! Моцненькі, хунтаў[ 78 78 Гутарка ідзе пра тагачасную вагу каля 4 кіло. ] каля дзесяці будзе! Воін! Баярын i, можа, новы наш ваявода! Будзе дарабляць тое, што яго дзед пачаў, што бацька рабіў!

— Дай Бог,— усміхнуўся Усяслаў, адвярнуўся, плюнуў тры разы: сёння была серада, а той, як кажуць людзі, хто народзіцца ў гэты дзень, мае самую нечаканую долю: можа абагацець, быць здаровым i шчаслівым, а можа аднойчы ад самых розных выпадкаў страціць усё ўміг, памерці ў беднасці i цяжкіх напасцях. Вось ён, Усяслаў, нарадзіўся ў сераду на самым прыканцы травеня ці, як кажуць лацінцы, мая, што ў гонар іхняй багіні зямлі Mai...

— Паглядзеў, усцешыўся шчаслівы татка, а цяпер ідзі адгэтуль, бо ў нас тут яшчэ нямала бабскай работы,— ведаючы сваё права, загадала яму Марыля.— Зараз пададзім табе паслед, закапай яго пад кутом хаты, каб дзіця любіла родны дом...

5

Пасля таго як прайшла досыць кароткая, але натужлівая, раніцай i ўвечар з камарамі-крывапіўцамі, удзень з потам i млоснасцю, сенакосная часіна, калі тое, што нарасло за цёплы i дажджлівы травень ды налілося сокамі ў чэрвені, скасілі, высушылі i паклалі спаць да зімы ў стагі, застаронкі i абарогі, калі дзеці ўволю накупаліся i здаволілі ахвоту лавіць рукамі ды таптушкамі рыбу, наласаваліся суніцамі, а жанчыны, вяртаючыся з лесу з лубкамі чорных ягад, прыносілі ў прыполе i адны-другія прыгаршчы жоўценькіх лісіц, калі потым у самую гарачыню зацвілі i паволі адкрасавалі мёдапахкія ліпы, мацавалі крылцы маладыя птушкі, ды асабліва тады, калі пачалося залатое жніво, на якім найперш маладыя дзяўчаты зведалі нямала болю ў руках i паясніцы, але, здаецца, як ніколі, радасна-засмучана-шчасліва абспявалі поле i свой жаноча-жнейскі лёс,— дык вось, калі залацілася ржышча, адліў сваё, адгрукаў громам i адсвяціў маланкамі Ілля, калі прайшлі рабінавыя ночы, пачаўся яблычны Спас i, пакаштаваўшы праснакоў, ужо наважваліся сеяць новае жыта, спякотнае лета пакацілася на спад. Паволі паслабелі блакіт на небе i сонечная яркасць, усё часцей i часцей заяўлялася засмужанасць, а на дрэвах усё болей жаўцела лістота, а пахаладнелая вада ў рэчках міжволі страчвала вясёласць, цяжэла i змрачнела, плыла туды, куды ёй трэба было імкнуцца, задуменная i самотная. Пачасціліся нізкія, густыя, а пазней i суцэльныя ад зямлі да неба сырыя i зябкія ад халоднай расы, а то i першай замаразі туманы, а днём, калі яны рассейваліся, віселі на кустах, гайдаліся на дрэвах ці плавалі ў паветры, блішчучы срэбрам ад сонца, доўгія ніці павуціны, не затрымліваючыся, плылі i плылі ў небе ўжо не зусім белыя, як улетку, воблакі — калі з поўначы на поўдзень, то на адно надвор'е, a калі наадварот, то на іншае: то на цёплае i сухое, то на непагадзь. Над навагародскімі ваколіцамі высока ў небе ўсё часцей закружылі буслы, нізка залёталі чароды невялікіх, можна сказаць, прыхатніх птушак — шчабятлівыя ластаўкі ці шумлівыя шпакі нечакана аднекуль усхопліваліся, плоймай абсядалі высокія дрэвы, галасамі выціліньквалі, мабыць, славілі прыязны гэты край, натхнялі сябе ў далёкую дарогу, а затым нібы па чыімсьці знаку, у імгненне, разам успырхвалі, знікалі, каб, мусіць, пакланіцца i іншай роднай мясціне.