Генрых Далідовіч - Кліч роднага звона

4

Вось паволі i настала ў чэрвені, пасля зацяжной гарачыні, нават некалькіх тыдняў пякельнай спякоты, а пасля выратавальнай вялікай навальніцы, што асвяжыла, напаіла зямлю, траву i дрэвы,— дык пасля гэтага прыйшла часіна, якой так чакаў Усяслаў.

У адну яшчэ зусім ціхую 1 цёмную раніцу ён прачнуўся ад ледзь чутных галасоў i крокаў, што былі чуваць не столькі самі на сабе, колькі ад таго, што ад ix парыпвалі маснічыны. Апрануўшыся, ён выйшаў са спальні i. адразу ўбачыў: на першым паверсе, адсоўваючы сюды змрок, скупа мігціць свечка. Калі пачаў спускацца па лесвіцы ўніз, дык нечакана ледзь не спаткнуўся: з Любчынага пакоя (Любка не захацела перабрацца ў пакой баярыні-нябожчыцы, вярнулася ў свой, дзе яе, тоўстую i цяжкую, як кажуць, ужо на россыпе, апошнія дні i ночы даглядала Марыля) пачуўся адчайны жаночы, канечне ж, Любчын крык. Калі ён асцярожна прачыніў дзверы, каб паткнуцца туды, дзе на ложаку то падхоплівалася, то падала на спіну, як бачыў пры святле свечак, знявечаная болем i страхам яго любіміца ў белай кашулі i з распушчанымі валасамі, дык яго, згледзеўшы, адразу ж выпхнула сюды, у вітальню, Бялянава маці, баярыня Купаліна:

— Табе, Усяслаў, няможна сюды!

Калі тут Купаліна, дык яна прыйшла быць бабкайпавітухай, каб пазней стаць хроснай бабкай, што вялікі шнар для кожнай пажылой жанчыны. A калі тут i родавая бабка, Марыля, дык ясна: сёння Любка павінна радзіць.

— Ёй вельмі баліць?— занепакоіўся ён, моршчачыся ад пранізлівага Любчынага енку.

— Гэта вам, мужчынам, толькі насалода ад таго, а бабе яно яшчэ i болем выходзіць,— пажартавала Купаліна, жанчына бойкая i вясёлая.— Так што такая яе ўжо доля цяпер — енчыць i тужыцца... Але не бялей, усё добра будзе. Мы з тваёй Марыляй ужо адагналі злых духаў i нажом, i ніткай чырвонаю, i абруч з дзяжы здымалі i надзявалі яго тры разы зверху ўніз на Любку...

— Вы ж глядзіце яе,— разгублена папрасіў ён.

— Хіба ты не чуеш, што кажу?— усміхнулася тая, поўная, але яшчэ статная жанчына.— Не першы ж раз буду бабіць немаўля, бо не хачу на тым свеце зайцоў пасвіць... А ты, чалавеча, не слухаў бы гэтай бабскай раўні, як i ўсе, сам сышоў бы з дому. Паенчыць, палямантуе ды i родзіць, як i мы некалі раджалі.

— Не, Купаліна, я пабуду тут.

— Але ёй лягчэй было б, каб тут нікога старонняга не было.

— Ідзі туды, Купаліна, спрыяй ёй неяк.

— Відаць, што любіш сваю Любку,— тая была непарушная i ўрачыста вярнулася да цяжарнай, зачыніўшы за сабой шчыльна дзверы.

Ён, хоць ведаў, што сапраўды цяпер лепш яму, мужчыне, было б пакінуць дом, але не выйшаў, тупаў сюды-туды па вітальні, супакойваўся, калі Любка заціхала, i ажно дранцвеў, дрыжэў, калі яна зноў адчайна i роспачна лямантавала на ўсе свае маладыя лёгкія. I паколькі енк-лямант усё часцеў i мацнеў, Усяслаў адчуваў: набліжаецца тая хвіліна, калі Любка павінна вызваліцца ад дарагога, але цяжкага бярэмя, выпусціць на гэты свет таго, каго клапатліва i з любоўю вынасіла, стаць ужо не толькі паўнацэннай, мілай, але i свяшчэннай жанчынаю — МАЦІ. Калi пасля світання ўжо, калі святло ад свечачкі звузілася да невялікага жоўтага язычка на самой свечцы, Любчын адчай, роспач, боль, енк-лямант зліліся ў адзін зацяжны крык — мабыць, напружыліся аж да парываў яе мускулы i разыходзіліся косці. Усяслаў зажагнаўся i пачаў горача шаптаць: «Памажы ёй, Божа! Памажы ёй, Божа!», сам сабе, у думках, кленучыся, што, калі выйдзе ўсё добра, дык ніколі на Любку-пакутніцу не толькі не падыме рукі, але i не павысіць на яе голас. Калі ж яе крык перашчыкнуўся, замёр усярэдзіне, дык ужо загалакалі Марыля i Купаліна: «Не cпi! Тужся! Крычы!»— i, здаецца, хлісталі яе па шчоках, змушаючы тую зноў абудзіцца i сіліцца.

Усяслаў змалку ведаў, што калi раджае цяжарная, дык усіх выганяюць з дому i ў дом нікога не пускаюць, найперш дзяўчат, a калі якая заскочыць, дык яе змушаюць расплесці касу, а то i даць са свайго роту вады парадзісе. Паколькі ён быў у вітальні, паблізу ўваходных дзвярэй, дык ніхто не мог сюды нават паткнуцца; пасля, абдумаўшы, што яшчэ робяць, ён выйшаў на двор, i калі ўбачыў там Любаміра, які бадзяўся каля варыўні, загадаў таму:

— Бяжы да айца Кірылы i папрасі ад мяне, каб ён у царкве адчыніў царскія вароты.

Той, пачуўшы загад, не прамовіў ні слова, падаўся з двара. Невясёлы, нават пахмурны. Канечне, хацеў бы, каб сёння Любка нарадзіла дзіця ад яго.

Вярнуўшыся ў дом, Усяслаў зноў выйшаў на двор. I гэтак тры разы пераступіў парог. Потым тры разы абышоў стол на кухні, пастукваў нагамі аб падлогу, a венікам у столь — клікаў, прасіў дамавіка, каб той спрыяў Любцы.