Генрых Далідовіч - Кліч роднага звона

— Навагародак дыктуе волю Літве!— не вітаючыся, той акінуў яго, Усяслава, сцюдзёным позіркам, запыніўся перад сталом за крокі два.

— Здароў, князь Выкынт,— падняўся i ўшанаваў жамойцкага ўладара Усяслаў, a калі той таксама паздароўкаўся, зноў сеў. Некалькі хвілін яны, сталыя ваўкі, пільна ўперваліся адзін аднаму ў вочы.

— Дык што скажаш, навагародскі баярын? — Выкінт, бывалы князь і чалавек, зусім не разгубіўся ад яго позірку.— Чаму ўмешваецеся ва ўнутраныя літоўскія спрэчкі, не зважаеце на інтарэсы тут Полацака i Жамойці?

— Думаю, князь Выкынт, чуў усё, пра што мы гаварылі з князем Таўцілам,— таксама без ніякага збянтэжання, спакойна i ўпэўнена адказаў Усяслаў,— дык мне не трэба нічога паўтараць.

— Ты загадваеш Таўцівілу i Эдзівіду! Свае інтарэсы! Сваю волю!

— Я нічога не загадваю, князь. Я перадаю параду нашага князя тваім маладым сынаўцам.

— Але ты гэтую «параду» прывёз з баявой дружынай! — не толькі ўкусіў, але i ўскіпеў Выкінт.— A ў абозе — канечне ж, Міндоўг, які прагне зноў тут заўладарыць i расправіцца з імі, каго ты называет сваімі сябрамі!

— Калі б не ўмешвалася з сілай у літоўскія спрэчкі Жамойць, князь, дык не трэба было б нам падаваць свой строгі голас.

— Я — госць сваіх сынаўцоў!

— У доме, з якога выгналз законнага гаспадара!

— Быў гаспадаром тут Міндоўг, а цяпер гаспадары тут Таўцівіл i Эдзівід.

— Не, князь. Быў, ёсць i будзе, колькі трэба, тут гаснадарыць толькі Міндоўг!

— Вось! Вось! — адвёў убок руку Выкінт, паказваючы на яго Таўцівілу.— Не Літва сама ў сябе ўсё рашае, а Навагародак!

— Годзе, князь, не спакушай маладыя сэрцы,— з іроніяй усміхнуўся ён.— Усё ты добра разумееш, толькі перакручваеш на свой лад. Ды ведай: ласа пазіраеш на Літву, хочаш пасадзіць тут паслухмяных сынаўцоў, каб ранапозна прыбраць край, але Навагародак гэтага ніколі, чуеш, ніколі не дапусціць! Дый літоўскаму люду, хоць ён у язычніцтве, а мы, хрысціяне, бліжэй, радней па даўніне, па звычаях, гутарцы навагародцы, чым жамойцы. Ён цягнецца да нас, а не да вас.

Усяслаў засек-зарэзаў словамі i Выкінту, як нядаўна Таўцівілу:

— Дык не спрабуй, князь, пасварьщь нас i Літву! Мы — суседзі-браты, інтарэсы нашы адны: устояць i ўмацавацца. А гэта можна зрабіць нам толькі разам. Ды i Жамойці не зашкодзіць саюз з нам!. Бо вас i нас могуць прыперці, увапхнуць у бочку, сціснуць абручом адны i тыя ж ворагі. Як з захаду, так i з усходу. Як з поўначы, так i з поўдня... Не так, князь? Можа, не будзем спяшацца трэсці адзін на аднаго мячамі?! Можа, умерым прагу i пыху, а больш цярпліва ды мудра пашукаем згоды i міру? Можа, i паступімся калі-нікалі сваімі дарагімі, але ўзрыўнымі інтарэсамі?

— Нічога не скажаш, i ваяваць, i гаварыць умееш,— спахмурыўся Выкінт.— Князь Ізяслаў можа быць табой вельмі задаволены: добра, цвёрда адстойваеш інтарэсы Навагародка. Усё, нават знешнюю небяспеку для ўсіх, спрытна спажываеш у сваю карысць.

Выкінт зажаваў сівыя вусы, адвёў вочы ўбок, а пасля самалюбна, але засмучана пачаў скорвацца:

— Цяпер за Навагародкам сіла. Што будзе далей, яшчэ паглядзім...

Усяслаў, адчуваючы радасць на душы, тым не менш стрымаў яе. Як i ўрачыстую пераможную ўсмешку.

— Спакойны ад'езд з Руты нам будзе? — змрочна запытаў Выкінт.— Па дарозе нам засад не будзе?

— Ты не верыш мне, князь?

— Цяпер цяжка каму верыць.

— Выбачай, князь, што, можа, пахвалюся. Я быў сярдзіты, зацяты, неміласэрны ў баі з непрыяцелем ці да здраднікаў i падманшчыкаў, але я не запляміў сябе подласцю. Дык не заплямлю i цяпер, каб нават мяне змушалі да гэтага. Думаю, твае сынаўцы, што добра ведаюць мяне, могуць пацвердзіць гэта. Калі ўсё добра з Мендогавай сям'ёю, дык вам ніякай замінкі не будзе. Хочаце перамовіцца з самім Мендогам — калi ласка.

— Не! Я не хачу яго нават бачыць! — горда ўскінуў сівую галаву Выкінт.— I ім,— кіўнуў на Таўцівіла,— не раю верыць на слова крыважэрцу i заставацца нанач з ім пад адным дахам. Я ім, сіротам, дам прытулак i абарону.

Усяслаў ведаў, што i ён не здолее прымірыць Міндоўга з Выкінтам ды з маладымі князямі, перавёў позірк на паніклага Таўцівіла i сказаў як мага лагодней:

— Не сярдуй на мяне, князь. Некалі ты сам зразумееш, чаму так зрабіў Навагародак i ацэніш гэта належна. Пачакай крыху, мы з табой яшчэ будзем разам заадно!.. Наперадзе, думаю, у нас з табой будзе яшчэ шмат адных турбот, бяды, роздумаў, а то i сумесных баёў! Ты, Войшалк i я можам яшчэ пайсці разам па адной дарозе!..

— Заадно магу пахваліць Міндоўга,— з ухмылкай паківаў галавою Выкінт,— ён усё ж добра разбіраецца ў людзях. Неяк раз за чашай віна ён добра мне сказаў: ты, Усяслаў,— i зубр, i ліс хітры!.. Спажываеш Міндоўга i пралічваеш, як, дзе i калі некалі спажыць яго сына ды яго стрыечных братоў! Канечне ж, найперш у сваю карысць, у карысць Навагародка, што ўжо выпускае моцныя кіпцюры i намерваецца ўхапіць вялікую здабычу!.. Але не вельмі спяшайцеся кідацца на яе: i на вас ёсць свой аролдрапежнік! Думаю, ён пільна сочыць за вамі, заўважае вашы выхілкі! Да слова, ён вярнуўся ўжо ад Батыгі ці не?