Генрых Далідовіч - Кліч роднага звона

— Навіна дык навіна!— яшчэ раз не стрымаў узрушэння Усяслаў.

— Вось які, Усяслаў, раблю табе вясельны «падарунак», змушаючы думаць не пра маладую жонку, а пра смяртэльную для нас усіх небяспеку.

Хмель, стома, сон — усё вылецела з Усяслававага цела i душы: ix выціснулі трывога i задумлівасць.

— Трэба дзякаваць табе, баярын, за такую свежую навіну, а не магу...— прызнаўся шчыра Голубу.

— Не трэба мне ніякай падзякі,— адказаў той.— Гэта — мая служба.

— Але за добрую службу трэба ўзнагародзіць. Хоць квартай медавухі.

— Часам, праўда, трэба выпіць, каб забыцца, але цяпер нам, Усяслаў, патрэбны ясныя галовы...— прамовіў той, паказваючы намер пакінуць яго сам-насам са сваімі думкамі.

— Добра кажаш, дружа,— сказаў Усяслаў, паціскаючы яму на развітанне руку.— Трэба добра падумаць, перамовіцца з князем, а потым параімся на Радзе. Ды новыя весткі з Холма павінны тое-сёе падказаць.

Вярнуўшыся да маладой жонкі, што чакала яго, Усяслаў зноў павандраваў далонню па яе пруткім целе, але, чуйна адчуўшы, што цяпер яго далонь не столькі пяшчотная ці поклічная, а шорсткая ды гладзіць перарывіста, Любка затрымала ягоную руку на сваіх грудзях i запытала занепакоена:

— Нейкія непрыемныя весткі?

— Не,— не мог не схлусіць.— Звычайныя.

— Але ты змяніўся...

— Як, краса ненаглядная? — знайшоў душэўныя сілы, гарэзна прыгарнуў да сябе.

— Не такі, як быў нядаўна.

— A які?

— Інакшы. Далёкі нейкі.

— Выдумляеш ты штосьці.

— Не. Я адчуваю. Душой.

— Чуйная i харошая ты мая!— уцешыўся.— Вось гэта сапраўдная жонка!

— Дык што табе сказалі? — прыпаднялася над ім, хмелячы яго пяшчотным водарам шыі i грудзей, спрабуючы i ў цемені зазірнуць яму не столькі ў вочы, колькі ў Душу.

— Кажу ж, звычайнае,— ён зноў уклаў яе голаў на свой плячук.— Ды не ўсё я магу гаварыць.

— Нават i мне? Цяпер? — нібы здзівілася.

— Нават i табе. Цяпер, краса ненаглядная.

— Не зусім верыш? — здаецца, у ёй успыхнула пачуццё крыўды.

— Веру. Зусім,— супакоіў.— Але ты сама нядаўна хораша казала, што я — дзяржаўны муж. A ў дзяржаўных мужоў былі, ёсць i будуць вялікія дзяржаўныя таямніцы. Павер, я, бывае, не ведаю таго, што ведае князь. I ніколі не падумаў нават крыўдзіцца на яго за гэта. Бо знаю: так часамі трэба. Ведай i ты, жонка мая любая: у мяне ёсць i будуць ад цябе такія-сякія сакрэты. Не мае, не сямейныя, а найперш дзяржаўныя.

— Разумею,— супакоілася, шэптам прамовіла Любка.

— Зноў ты — малайчына! Праўда, цяпер ты будзеш ведаць больш, чым ведала дагэтуль, але не ўсё павінна гаварыць не толькі сяброўкам, такім лісліўцам, як Расціслаў i Раксана, але i маці з бацькам. Вось тады ты будзеш мне не проста жонка, а мае апірышча i надзея. Разумееш?

— Разумею, усё разумею. Я ніколі не буду чапляцца да цябе з лішнімі роспытамі.

Яна сцюцюрылася каля яго, як птушаня, папяшчоцілася i неўзабаве заснула, дыхаючы легка i спакойна, мабыць, i ў сне цешачыся за свой уладкаваны лес, за тое, што будзе дагледжаная i абароненая.

Ён жа, аберагаючы сон яе, маладой, шчырай, разумнай i добрай жанчыны, якую, можна сказаць, спакусіў, не мог не думаць пра новую небяспеку, што пагрозна дыхнула блізка: «Што будзе рабіць Даніла? Зноў прышле ганца i папросіць помачы ў нас i ў Міндоўга? Сваімі i нашымі сіламі будзе адстойваць сваё? Мабыць, не. Усёй нашай моцы, як i яшчэ моцы Яраслава i яго сыноў не хопіць, каб запыніць Батыгавы полчышчы. Дык што тады? А тады, бадай, адно: Даніла сам падасца да Батыгі, стане перад тым на калені i будзе выпрошваць права на сваю вотчыну ды яшчэ будзе хітраваць, шальмаваць сваіх: кажуць, у Батыгавым стане праваслаўныя князі нагаворваюць таму адзін на аднаго, i Батыга набліжае да сябе тых, хто найбольш яму дагодзіць. Ёсць звесткі, што туды на наклон паехалі ўжо наўгародскі князь Аляксандр i князь Міхаіл Чарнігаўскі — мабыць, самы большы цяперашні Данілаў непрыяцель... Хто можа загадзя ведаць, як усё там складзецца, але добра ясна i цяпер: калі там будуць перамовы, хітрыкі, нашэпты, пад'юджванні, спробы ўтрымацца ў сваім княстве хоць Батыгавым васалам, то князі будуць гандляваць i Навагародскай зямлёю, не пытаючы ў нас на гэта згоды... I, канечне ж, найбольш будзе спакушаць Батыгу нашым кавалкам Даніла...»

5

Сёння Усяслаў ехаў конна ў свой загародні дом ужо не толькі з дружынаю, але i з маладой жонкай. Не збіраўся везці яе з сабой, як раней не браў у паходы ці выезды першую жонку i дачку, лічачы, што ў дарозе лягчэй без жанчын i дзяцей, але перад Любчынай па-дзіцячаму ласкавай просьбай не ўстояў.