Генрых Далідовіч - Кліч роднага звона

— Каго ты хочаш: здаровага i мужнага баярына-воя ці здаровенькую i прыгожанькую баярыньку?

— А ты?

— Я, канечне, хачу нашчадка, сына.

— Нараджу таго, каго ты даў мне...

— Малайчына, краса ненаглядная! — ахвотна i прагна пацалаваў яе ў шмат разоў цалаваныя за вяселле вабныя вусны, хоць раней быў не ахвотнік да пацалункаў.— Варты адказ жонкі свайму мужу! Але пара нам з табой адпачыць. Паклічу пакаёўку, каб прыбрала цябе да сну.

— Не трэба! — усклікнула.— Я сама!

— «Сама!», «сама!» — любасна папікнуў.— Ты ж — баярынава жонка! Баярыня!

— Але ўсё роўна я хачу глядзець за сабой i за табою сама. I не змушай мяне, калі ласка, на спешчанасць.

— Калі ласка,— усміхнуўся.— Тады я сам з радасцю распрану цябе i занясу на наша сямейнае ложа. Ці, патвойму, мне, баярынў, няможна такое рабіць?

A калі паспрабаваў памагчы расшпіліць ёй сукенку, яна сарамліва ўхілілася, папрасіла:

— Патушы святло.

Пакуль ён тушыў свечкі, Любка хуценька распранулася, кінула адзенне на мяккае крэсла, борздка шмыгнула пад пухавік i, мусіць, заходзячыся ад яго стыні, скруцілася ў клубок i молада заенчыла.

Калі крыху пазней, калі Любка, распрамленая, цёплая i свежая пасля нядаўняга мыцця, ужо ў цемені i цішыні ляжала на яго руцэ i туліла голаў да ягонага плечука, з маладым трымценнем слухала, як яго другая рука пяшчотна блукае па яе сцёгнах, жываце i грудзях, нечакана ў дзверы лёгка пастукалі.

— Баярын,— пачуўся выбачальны Марылін голас.— Да цябе чалавек ад князя. Кажа, што з вельмі пільнай патрэбаю.

— Бачыш, краса ненаглядная,— ён запыніў далонь на яе тугіх i задзёртых угору грудзях,— быць баярынавай жонкай добра i нядобра. Могуць паклікаць мужа ад жонкі нават з сямейнага ложа! У любы час i надоўга!

— Калі трэба, дык трэба,— спакойна адказала яна.— Ты — пасаднік, дзяржаўны муж. Твае клопаты пра дзяржаву i ўдзень, i ўноч.

— Разумніца мая! — зноў зарадаваўся ён за Любчыну сталую не па ўзросце жаночую развагу, за яе, хоць i непісьменная, розум, пацалаваў яе і, накінуўшы на начную кашулю лёгкі i цёплы бухарскі чугай-халат (купецкі падарунак), падаўся са спальні.

За дзвярыма яго чакаў баярын Голуб — князеў старшы над усімі навагародскімі віжамі, засланымі ў чужыя землі (некалькіх чалавек накіравалі нават у далёкі i грозны Каракорум пад выглядам купца i яго слуг, хоць там уладны i фанабэрлівы вялікі каган ні перад кім не хавае сваёй вялікай задумы — намеру новага паходу на «вячэрнія краіны»). Голуб — пажылы, з пільным позіркам чарнявых вочак, амаль заўсёды маўклівы, у тым ліку i на Радах (калі гаворыць, дык мала, але важка, нібы сыпле золата), вусаты i барадаты, у сабаліным футры, з сабалінай шапкай у руцэ.

— Выбачай, пасаднік, што турбую ў такі адмысловы для цябе час,— схіліў галаву позні госць, які, як i ён, Усяслаў, можа заходзіць не толькі да баярынаў-радцаў, але i да князя ў любую часіну. Да слова, нядаўна, гэтаксама ўночы, той ужо завітваў сюды, перадаваў, што літоўскія набежнікі ўзялі мячом i сваімі грознымі дубінамі Тарапец i Таржок, шмат нахапалі лупаў, але наўгародскі князь Аляксандр даў ім цяжкі бой каля возера Жызца. Страціўшы ля дзесяці князёў i кінуўшы лупы, літоўцы мусілі ўцякаць, аляксандравыя дружыны імчалі за імі ўпагон ажно да полацкаменскіх зямель. Дык вось i цяпер Голуб зацікавіў: — Маю, Усяслаў, незвычайную навіну...

Пачуўшы гэта, Марыля шпарка пакінула ix удвух.

— Хадзем у грыдніцу,— запрасіў Усяслаў Голуба, заадно думаючы пачаставаць яго, паколькі той быў на вяселлі мала.

— Не варта,— затрымаўся i на знак ягонай рукі Голуб.— Я толькі скажу навіну i пакіну цябе.

— Што ж, гавары тут, дружа.

— Маю на руках тайнапіс нашага чалавека з Холма,— ціха прамовіў старшы віж.— Князю Данілу мангольскі ганец прывёз Батыгаву грамату.

Усяслаў наструніўся: Батыева грамата — гэта не проста сяброўскі ліст, гэта — пасланне магутнага мангольскага ўладара, перад якім трымціць Азія i Еўропа!

— У гэтай грамаце амаль адзін пералік Батыгавых пасад i тытулаў. А да яго ўсяго толькі два словы...

Усяслаў яшчэ болей напружыўся.

— Але гэтыя два словы, Усяслаў, ва ўсім мангольскія: «Аддай Галіч».

— Не два словы, а два валуны! — не ўтрымаўся, усклікнуў глыбока ўражаны Усяслаў, добра разумеючы, што «Аддай Галіч» — значыць «аддай усю Галіцка-Валынскую зямлю». А гэта ўжо сутыкае лоб у лоб з Батыем ix. Цяпер ужо не адседзішся...

Счакаўшы, запытаў:

— А што Даніла?

— Даніла, яго баяры ашаломленыя,— адказаў Голуб.— Вось усё, пасаднік, што магу пакуль сказаць табе пра навіну са сталіцы Галіцка-Валынскай зямлі. Вось такая яна, навіна...