Генрых Далідовіч - Кліч роднага звона

— Разумею, Усяслаў: час, як ніколі, трывожны,—уздыхнуў той.— Але i мае думы найперш пра нашу гаспадарку, пра нашу моц ды шчаснасць. Цяпер мы, дзяржаўныя мужы, павінны верыць адзін аднаму, памагаць. Ад гэтага толькі будзе толк. Для нас усіх. Ды... Скажу табе шчыра, я ўжо i не помню, калі мы з табой разам сядзелі за чашай віна альбо медавухі... Усё ладзім ды не паладзім...

Усяслаў змаўчаў.

— Цяпер во якраз вечар, хадзем да мяне, пасядзім ды пагутарым па-добраму. Я — не гардавус. I ты не будзь ганаркі.

Усяслаў сумеўся: ён калі-нікалі ўжываў моцнае пітво, але не хацелася рабіць гэта якраз з Расціславам i ягонай Раксанаю. Не былі яны шчырыя ды зычлівыя i не будуць.

— Не грэбуй мной, Усяслаў,— чапляўся той.— Не такі я ўжо благі, як ты часам думает.

Усё ж слабы па натуры чалавек, здаўся Усяслаў, пайшоў разам са сваім злодырам, хоць добра ведаў, што не трэба верыць таму.

— Адпусці, Усяслаў, сваю варту,— цяжка трусіў побач i ўсцешана гаварыў Расціслаў.— У маім доме табе нічога не пагражае. Даю табе сумленнае баярскае i чалавечае слова.

Усяслаў не азірнуўся i не падаў ніякага знаку, помнячы занепакоены наказ Міндоўгавай сям'і,— старты аховы Цішук з дружыннікамі ішоў ззаду моўчкі, а пасля засталіся ў Расціслававым пярэднім пакоі.

— Раксана! — радасна гукнуў з вітальні ў святліцу гаспадар.— У нас госць! Ды які!

Амаль тут жа тая выплыла ацяжэлай гускаю. У індыйскім яркім шоўку, абчапляная залатымі завушніцамі i бурштынавымі каралямі на залатым ланцужку, яна пацалавала яго як самага блізкага чалавека i запрасіла ў святліцу ці, як яшчэ казалі, белую хату — прасторны пакой, атынкаваны i афарбаваны ў чырвоны колер, з зялёнымі палосамі па верее сцен, з лікамі святых Барыса i Глеба, з чужаземнымі дарагімі дыванамі на падлозе i на глыбокіх крэслах. Пасярод пакоя, пад грувасткімі масянджовымі падсвечнікамі, стаяў масіўны круглы стол i ўжо, як на дзіва, быў не толькі засланы белым абрусам з чырвонымі карункамі знізу, але на ім ужо зіхацелі шкляныя рознакаляровыя, пазалочаныя ды з эмаллю, а таксама фарфоравыя, фаянсавыя талеркі i місы, a ў некаторых з ix была нават халодная закусь — марынаваныя грыбы з цыбуляй i алеем, смажаная рыба, адвараная ялавічына з морквай i яйкамі, нацёртая рэдзька са смятанай, сподкі з чорнай ікрою, якую лічаць за вялікі далікатэс i тутэйшыя князі, i замежныя каралі, талеркі з сырам, з воскам i мёдам, праснакі. А да ўсяго стаялі на трох ножках сярэбраныя падстаўкі, у якіх месціліся турыныя рогі — гладзенькія, пафарбаваныя ў чорны колер i з залатой акаймоўкай паверсе.

Усяславу стала ажно няёмка: значыць, яны ўпэўніліся, што ён усё ж зойдзе да ix.

— Колькі ж гэта, Усяслаў, ты не быў у нас?— аж заззяла Раксана.

Ён паціснуў плячыма, хоць добра ведаў, колькі часу не зазіраў сюды i чаму не меў да гэтага ахвоты.

Раксана пазваніла невялікім цёмна-жоўтым званочкам — у белую хату амаль адразу шпарка ўвайшла маладая пакаёўка з крышталёвым збанам вады i шкляной мядніцай ды з беленькім льняным ручніком на плечуку. Калі памылі рукі, Расціслаў запрасіў садзіцца за стол.

— Якое віно жадае шаноўны госць?— усміхнуўся, седзячы насупраць з Раксанаю.— Бургундскае? Рэйнскае? Алікант? Мальвазію? Франкійскае белае? Альбо каўказскае чырвонае?

«Набор як i ў княскім пограбе!— падумаў Усяслаў.— У мяне такога няма. Ды мая першаўвага да медавухі i ягадных ці рабінавай настоек».

— Ці, можа, пад ікру i грыбы жадаеш моцную настойку? — аварожваў Расціслаў.— Гавары, якую? Перцавую? Анісавую? Ядлаўцовую? Палыновую? Што зажадаеш, тое i пададуць. У нас ёсць яшчэ такія-сякія старыя запасы.

«Дбаў i пра гэта. А я вось меў іншы клопат...»

— Вы, мужчыны, канечне, выпіце якой-небудзь моцнай настойкі,— каб спыніць мужа-хвалько, прамовіла Раксана.— А мне няхай пададуць бургундскага.

Расціслаў пазваніў — як толькі заявіўся ў шаўковым жупане з залатой абшыўкаю стольнік, паўтарыў тое, што сказала жонка. Неўзабаве ўжо той наліваў перад Усяславам у рог падфарбаванага — па паху, мусіць, настоенага на палыне — пітва са шкляной цёмнай карчажкі, размаляванай замежнымі дзівоснымі (белымі, з доўгімі хвастамі i шыямі) птушкамі.

— Мая здравіца за цябе, Усяслаў, i за наша сяброўства ды за шчаснасць Навагародскай зямлі,— затым падняў рог Расціслаў i паднёс яго да Усяслававага.

— Будзь здаровы, заступнік наш,— паліслівіла Раксана, таксама падносячы свой келіх.

Калі выпілі i закусілі халоднай закускай, падстольнікі прыбралі ўжываныя нажы, відэльцы, талеркі ды сподкі i прынеслі на вялікіх сярэбраных узорыстых падносах новыя, а потым падалі масіўную, прадаўгаватую цёмназялёную жароўню. Калі знялі вечка, дык у жароўні паказалася ружавата-карычневая авечая тушка, што яшчэ шыпела ў тлушчы.