Сяргей Грахоўскі - Сустрэча з самім сабою

— Сёння ўвечары, цётачкі, прыходзьце да нас. Пасядзім, пагамонім, колішняе ўспомнім. Дык глядзіце ж, прыходзьце ўсе.

Жанчыны разыходзіліся па дварах. А Павел паласкаў сваю машыну, праціраў фары, шараваў колы і дзверцы.

Каля яго тупаў на сваёй кульбе дзядзька Пракоп. Ёы быў у новай сацінетавай кашулі, у саламяным брылі, увесь нейкі святочны, рухавы і гаваркі. Толькі чорная барада крыху заінела.

— Дык кажаш, Паўлік, свая машына. Здорава, брат, ты сігануў. Грэшны чалавек, каюся, ніколі не думаў, што дапнеш да такой навукі і ваабчэ: падумаеш, аж смех, колькі таго хлопца было, эт, вераб'ю раз каўтануць. А цяпер — ого-го, і адкуль усё ўзялося?

Паўлу было няёмка, што ўсе глядзяць на яго, гавораць пра яго, і дзядзька ж вельмі ім задаецца. Павел нават пашкадаваў, што прыехаў на гэтым драндулеце. Прыйшоў бы са станцыі пехатою, і ўсё было б прасцей, шчырэй, будзённей. А то форс паказаў, глядзіце, які я! Сваю машыну мае былы аўчар. А вы? Зайздросце яму. «Цьфу ты»,— аж плюнуў ад злосці на самога сябе.

— Ты чаго злуеш? На мяне, ці што?

Я ж праўду кажу,— усхапіўся дзядзька Пракоп.

— Ды не, што вы. Я на сябе злую, што прыгнала нялёгкая на гэтай тарахцёлцы, а цяпер палашчы і шаруй яе, а яна ў дарозе возьме ды занатурыцца, поўзай тады пад ёю і хоць на сабе каці.

Пакуль мужчыны тупалі каля «Масквіча», у хаце трашчала печ. Пракопіха з дачкою пяклі і смажылі, адкрывалі кансервы, што навёз Павел, кроілі хлеб і гарадскі сыр.

Увечары ў Пракопавай хаце было людна і тлумна. Сышліся старыя і кабеты сярэдняга веку, а Паўлавы аднагодкі раз'ехаліся хто куды, равесніцы павыходзілі замуж. Вось і балюй са старымі. А яны, як пасядзелі — разышліся, разгаманіліся, адна перад адною ўспаміналі, што было і чаго не было. І паўздыхалі, і паспявалі, і паплакалі. Адной успомніўся сын, што не вярнуўся з вайны, другой муж, трэцяй зяць. А колькі перагаварылі за вечар, колькі дабра пажадалі Пракопу і яго пляменніку.

Стары сядзеў побач з Паўлам, расчырванелы, вясёлы, гаваркі і шчодры на словы, на прыказкі і пачастункі.

— Госцейкі, даражэнькія, піце і ешце! Падай яшчэ, дачушка, квашаніны! Кум Анікей, скажы і ты пра нашага дарагога Паўла Рыгоравіча!

Пляменніку рабілася сорамна ад дзядзькавай пахвальбы.

Пакуль гаманілі ды частавалі адзін аднаго, а цётка Хрысціна маўчала, маўчала, ды і зацягнула звонкім голасам:

Жанкі падхапілі песню з падгалоскамі, з пералівамі, з узлётамі і спадамі да шэпту, спявалі, аддаючы песні нерастрачаную сілу дачасна завялай маладосці, усё хараство жаночай душы. Песня растрывожыла Паўла. Успомнілася: ідзе з поля маці, абветраная і загарэлая, з букецікам васількоў. Колькі ёй тады было гадоў? Пэўна, меней, чым цяпер яму. Ён спахмурнеў і маўчаў.

Госці пакрысе пачыналі разыходзіцца, дзякавалі за пачастунак, прасілі, каб заўтра ж Павел прыйшоў да іх, а больш хітрыя дзядзькі прыдумалі розныя пільныя патрэбы і справы да яго, якія можна вырашыць толькі ў іх дома.

Калі ў хаце асталіся адны свае, дзядзька Пракоп утаропіўся Паўлу ў вочы і спытаў:

— А як цяпер твая фамілія?

— Што вы, дзядзька, забыліся, як наша фамілія?

— І... І... не,— пакруціў стары пракураным пальцам,— ты мне скажы, як твая фамілія.

«Ну ж і жартаўнік...» — падумаў здзіўлены Павел.

— Унь Хведзька Міронаў з Мухі Мухіным стаў, забыўся, з якога боку кабылу запрагаюць, бацькі выракся. А Матроніну Ганну Жаляк* завуць, ха-ха-ха, у спёку, кажуць, з парасонам і ў чорных акулярах ходзіць і сваіх не пазнае. А ты?

— А я Павел Воўк.

— Пакажы пашпарт, тады паверу.

Пляменнік усміхнуўся, дастаў пашпарт і падаў Пракопу. Той пакруціў яго з усіх бакоў, нібы бачыў упершыню, паслініў палец і разгарнуў :

— Воўк Павел Рыгоравіч... А я думаў, чаго добрага, ты ўжо Валковіч які-небудзь.

Пракоп абняў пляменніка і моцна прыціснуў да сябе.

— Малайчына. Не цурайся свайго роду, хлопча!

— Можа, пусціш, цётка Ганна, чалавека пераначаваць, а то куды ні ткніся — дзяцей пад самую завязку, а ў цябе і прасторна, і чыста, і ціха.

— Не бог ведае якія і ў мяне палацы,— азвалася немаладая жанчына, адхінуўшыся ад печы.— Калі няма дзе, хай начуюць, месца хопіць.— Яна паглядзела на мяне, нібы ацэньваючы, ці варта пускаць у хату незнаёмага чалавека. Хваліць самому сябе няёмка, прасіцца няма патрэбы, калі за цябе гэта робіць нехта іншы.

Цётка Ганна выцерла фартухом доўгую лаву каля стала і запрасіла сесці. Брыгадзір, відаць, быў рады больш за мяне, што збыў клопат і можа спакойна ісці дадому. Але адразу павярнуцца і пайсці, напэўна, было не зусім ёмка. Ён дастаў пакамечаны пачак «Прыбою», пакруціў у парэпаных пальцах пагнутую тоненькую папяроску і са смакам закурыў. Я распрануўся і сеў на лаве каля акна.