Віктар Казько - Неруш

Аб Мацвею і меліяратарах Васька падумаў таму, што яны прыйшлі ўжо ў Свілёва і як трапілі ў іншы свет. Нічога ўжо не было там вясковага, княжборскага. Горад нейкі рос, уздымаўся на тым месцы, дзе ўчора толькі было балота і сенажаць. Хаця нічога пэўнага гарадскога тут яшчэ, здаецца, і не было. Зруйнаванасць толькі гарадская, будаўнічая, калі ёсць ужо будаўнічая пустка, а тое, што павінна вырасці на гэтай пустцы, толькі ў накідах, у штрыхпункціры індустрыяльнасці, у бязладдзі і развале, якія заўсёды папярэднічаюць будучаму парадку і арганізаванасці.

— А бацюхна ты мой,— стала як укопаная Ненене, уталопіўшыся ў экскаватары і бульдозеры, што варочалі торф і пясок, драпежылі, руйнавалі балота, рэчку.— Вавілон другі.

— А першы дзе? Ты першы хоць бачыла? — буркнуў Васька, цікуючы, ці нямашака тут Мацвея, і молячы невядома каго, каб яго не было тут. Але Мацвей стаяў каля трактара з вялізным прычапным плугам. Ненене яшчэ жахнулася з гэтага плуга:

— Дзе ж гэта толькі і навошта такога дурня скляпалі? Няўжо каб зямольку дзерці? Чорту бульбу садзіць...

Там жа каля трактара з плугам стаяў і дзед Дзям'ян, выгаворваў нешта Мацвею, яны, здаецца, спрачаліся, крычалі нешта адзін аднаму і не вельмі слухалі адзін аднаго. Потым Мацвей замоўк, адмахнуўся ад дзеда Дзям'яна, бы праганяў яго, скочыў на гусеніцу, схіліўся да трактарыста, мусіць, загадваў яму рухацца, таму што трактар крануўся, развальваючы на два бакі чорную з белым зямлю, пайшоў плуг.

— А божа ж ты мой, мой сенакосік,— пабегла насустрач трактару і Мацвею, які крочыў побач з ім, Ненене.— Мой сенакосік, Мацвейко, што ж гэта ты робіш?

Мацвей паспрабаваў адмахнуцца ад яе, як толькі што ад дзеда Дзям'яна, але яна заступіла яму дарогу.

— У другім месцы выдзеляць табе, цётка...— Мацвей спатыкнуўся, адвёў вочы ад плуга, зірнуў на Ненене, пэўна, згадваючы, як яе завуць, але так і не згадаў, падказаў дзед Дзям'ян:

— Тэкля яна, заві Тэкляй.

Але Мацвей Ненене Тэкляй не назваў, суха-афіцыйна, як бы адхіляючы гэтыя пытанні з сенакосам, ухіляючыся і ад самой Ненене, як яе і не было:

— Вам выдзеляць сенакос у іншым месцы,— і пакрочыў быў далей, але Ненене не саступіла яму, стаяла слупам на яго шляху. Ён паморшчыўся: — Ну што вам яшчэ трэба? — I нават пасля гэтых слоў Мацвей усё яшчэ быў далёкі ад тых, у акружэнні каго ён зараз знаходзіўся, ад Ненене, Ваські, дзеда Дзям'яна, Надзькі. Ён пільна ўглядаўся ў плуг, што развальваў зямлю, якая ведала да гэтага часу толькі касу, і таму непадатную, умацаваную, як жыламі, бледнымі жывымі і адмёрлымі ўжо, але ў вільгаці зямлі падобнымі да дратвы каранямі раслін і кустоў. I на распаленым твары яго згадвалася напружанне, з якім рабіў матор трактара, і па надбародку яго і пераноссі запасіўся пот ад гэтай шматважкай машыннай працы, надымаліся і ападалі бровы і губы. Здавалася, ён кожную хвіліну гатовы сам запрэгчыся ў плуг і цягнуць яго па балоце сваёй чалавека-сілай. Але плуг, уцякаючы ўсё далей, далей ад яго, і без яго дапамогі ўсё глыбей уваходзіў у зямлю, як намацаў там, у глыбі, нетрываласць, незмацаванасць, угрызся, уеўся ў гэтую незмацаванасць, у белы безабаронны пясок, і пяском з сярэдзіны лёгка ўжо бурыў і рваў непадатную паверсе лугавіну. Васька адчуў гэта раней, чым Мацвей, хоць і не так пільна назіраў за гэтым незвычайным плугам. Адчуў і пачуў боль і крык зямлі, але гэта не вельмі кранула яго. Уціхамірыўся і трактар, матор яго рабіў ужо роўна і спакойна, набыўшы ў працы ўпэўненасць і ў выніках яе. Не торгаўся больш тварам і Мацвей, ён нарэшце заўважыў каля сябе пабочных, толькі. не Ненене, што ўсё яшчэ не давала яму прайсці, а яго, Ваську Барздыку.

— Што, на працу прыйшоў уладкоўвацца? Малайчына, хвалю. Куды б ты хацеў?

— Я хацеў бы... — Не зірнуў бы ён тады на Надзьку, мо б усё і вырашылася, мо б Свілёва і вызначыла яго лёс. Але яму як хто выспятка даў, ён азірнуўся і паглядзеў на Надзьку, што стаяла за ім, яе вочы ўбачыў, як яны слухалі, лавілі кожнае слова, вымаўленае Мацвеем, яе палаючы і пад загарам такі дарагі яму твар, у якім было нешта і ад кошкі, рысі. Гэтае рысінае было ва ўсіх дзевак Махахея, хаця яны і не вельмі былі падобнымі адна на адну, толькі гэтая рыса выдавала іх пароду, тое, што яны сёстры. I яшчэ, яны не вельмі валодалі сабой і сваімі пачуццямі, не здольныя былі ўтаіць таго, што з імі зараз, вось на гэтую хвіліну, адбывалася. Ці злавалі яны, ці прыкрасць іх разбірала, радаваліся ці захапляліся яны, што лясныя звяркі, усёй сваёй істотай аддаваліся гэтаму і заўсёды былі гатовы ці то крочыць у агонь, ці то кінуцца ў яр уніз галавой, заўсёды былі падпарадкаваны ці то любові, ці то нянавісці. Зараз Надзька любіла, і не проста любіла — палала. Улегліся, набылі мяккасць і ільснянасць рысіныя Надзькіны бровы, іх можна было зараз толькі гладзіць і лашчыць, і яна б, пэўна, мурлыкала, яна і так мурлыча, вачыма, такое святло і такая пяшчота ліецца з іх. Васька захлынуўся, падавіўся словам і прысвіснуў: дарэмна б'е ногі малодшы лейтэнант, і ён, Васька Барздыка, па-вулічнаму Брытан, з-за нічога б'ецца з гэтым малодшым лейтэнантам.