Віктар Казько - Неруш

— Гэта на памяць аб табе, начны маёр.

Малодшы лейтэнант ударыў яго першы, рэзнуў добра, спрактыкавана, пад дых. Васька пераламаўся амаль надвае, выпусціў цыгарэту сабе пад ногі. Дабаўляць, падкідваць болей малодшы лейтэнант не спяшаўся, мо далікатны занадта быў, мо палічыў, што гэтаму вясковаму хлопцу даволі ўжо. Але Брытан на тое і Брытан, за жылістасць і далі яму гэтую мянушку ў Княжборы, быў ён падцягнуты, паджары, што ганчак, і люты ў бойцы. Ён распраміўся, адчуваючы, як усё ные і рвецца ў грудзях, у жываце, як там пераблыталася і сплялося ўсё: сэрца, лёгкія і боль. Матлянуў кудлатай рыжай макацоўбінай і аддзячыў малодшага лейтэнанта, аддаў яму, што атрымаў ад яго, нават з дабаўкай, з прымочкай на скуле.

— Ах ты гад, дык ты і па мордзе яшчэ! — закрычаў малодшы лейтэнант, і яны сашчапіліся і заскакалі па гравійцы.

— Ты толькі, друг-паскуда, морду не чапай,— хрыпеў малодшы лейтэнант,— морду, дружочак, не калупай...

— Морду наступным разам,— паабяцаў Васька, калі яны, ужо стомленыя, пераводзілі дых.

— Добра, заўтра, значыць,— пагражаў і пагаджаўся малодшы лейтэнант.

Праверыць, ці няма каля Надзькі гэтага ўхажора, і заадно зірнуць, ці няма там каля яе і Мацвея Роўды, і прыбег сёння на бабскі пляж Васька Барздыка, наскочыў на Махахеіху, якая яго і залыгала. Каб на які другі час, тая ж самая баба Ганна так турнула б таго Ваську, толькі б пух і пер'е з яго паляцелі: тэрыторыя гэтая была забаронена мужчынам, гэты пол дапускаўся сюды толькі таго ўзросту, калі ён не саромеўся хадзіць і купацца ў чым маці нарадзіла. Але сёння Махахеіха не зважыла на парушэнне, кінулася да Ваські, як да сына роднага:

— А Васечка, а даражэнькі, памажы Надзьцы гусак дамоў прыгнаць, не ўправіцца ёй адной.

Надзька ў купальнічку, сорам і брыдота, толькі адна бачнасць адзення, ляжала на пяску, як змяя, згарнуўшыся ў клубок, і клубы, шары ўсе вонку выперлі, і амаль што голыя. I хоць бы што ёй, нос толькі і адзеты, закрыты лісцікам ракітавым, і ў зубах вузкі лісцік ракіты. Яна жавала гэты лісцік і здзекліва пасміхалася, гледзячы на Ваську, ведала ўсё пра сябе, і ўсё пра яго, і пра маці сваю ўсё ведала: не церпіць яна Ваські, рыжага Брытана, а во зараз, як да дзіцяці роднага, прыпала.

— Ой, да чаго ж ты вылежваешся,— прыкмеціла Махахеіха чорцікаў і кпіны ў вачах дачкі.— Дубцом як па цягну па сцёгнах тваіх гладкіх. Толькі адны гулі наўме.

Надзька, не спяшаючыся, паднялася, пацягнулася. Васька не вытрымаў і адвярнуўся.

— Так ісці ці адзецца, як ты, Васька, скажаш, так і будзе.

— Я табе дам так,— ускінулася маці.— Во дзеткі пайшлі, лепш трох хлопцаў гадаваць, чым адну дзеўку. Адзявайся.

Надзька спакойна накінула на сябе кароценькі сарафанчык, Васька зірнуў на яе і не зразумеў, ці то яна апранулася, ці то зусім усё скінула з сябе.

Пайшлі,— загадала яму Надзька.— За гускамі пайшлі, Васька. За мной, га-га-га,— і засмяялася.

Васька пацягнуўся ўжо за ёй, але тут ачомалася, улезла Махахеіха.

— Стойце, пачакайце, Ненене з вамі па гусак пойдзе.

— Хай даганяе,— страціў увесь свой імпэт Васька.

— Не-не-не,— цвёрда настойвала на сваім Махахеіха, ласкава выпявала: — Як жа так, Васька, і ёй жа трэба дапамагчы, хто ж ёй, адзінокай, паможа.

— А вось яна і я,— да іх бегла, сыпала дробненька па беразе худымі ножкамі Ненене. Васька зірнуў на яе і ледзь стрымаўся, каб не вылаяцца. А Надзька ўжо здзекавалася з яго не хаваючыся. I была яна вельмі прыгожая, толькі што з вады, з рэчкі, толькі што ад сонца, вадой і сонцам прыгалубленая, абласканая, залацістая, здаецца, бы і не княжборская, у гарадскім сваім лёгкім сарафанчыку і сама лёгкая, разбітная, разбойніцкая нейкая. Махахеіха, маці, і тая ўсумнілася:

— Не нашай ты пароды, Надзька, ні ў татку, ні ў матку.

— А я ў бабулю,— сказала Надзька.— Бабуля наша малойчык, а што ты, што бацька — што гуркі пераквашаныя.

— Ой, глядзі ў мяне, дзеўка, ой, глядзі,— невядома аб чым папярэдзіла Махахеіха дачку. Але Ненене, мусіць, зразумела яе, паабяцала:

— Я буду глядзець, Ганна, не сумнявайся.

Тут ужо і Васька ўцяміў. «Утапіць бы цябе, старая вядзьмарка ты,— падумаў ён аб Ненене,— каб не блыталася пад нагамі. I яна вядзьмарка,— гэта ён ужо пра Надзьку,— правільна сказала — у бабулю, бабуля яе ўжо чыстай вады вядзьмарка. I яна такая ж.

— Ну што ты, Брытан, рыжмоцце рыжае,— зласліва раптам прамовіла Надзька, як падслухала, аб чым ён толькі што думаў.— Што, рыжоцце, хадзіць развучыўся. Бягом за мной!

— Ой, Надзька, не пацвельвай хлопца, дабром гэта не канчаецца. Мужыкі, яны такія, не цяпер, дык потым яны табе ўсё прыгадаюць, нічога не даруюць.