Леанід Дайнека - Людзі і маланкі

Ён слухаў яе мяккі, цёплы голас, глядзеў на яе, і яму думалася, што ён даўно-даўно кахаў яе, кахаў яшчэ тады, калі быў малы, пасвіў ноччу коней і глядзеў на чорнае, залатое ад зорак неба. Ці тады, калі восенню стаяў, прыпаўшы спінай да сасны, а ў верхавінах мокрых дрэў гуў зялёны лясны вецер.

Праскоўя раптам падышла да акна, пастукала ў шыбіну, паклікала:

— Васька!

Васька Шворан падбег аднекуль з вуліцы, прыліп носам да шкла, і ўвесь яго твар зрабіўся падобны на чырвоны круглы блін.

— Васька, галубок, пагуляй з Сяргейкам на вуліцы, — папрасіла Праскоўя. — Я табе грошай дам. Схадзіце ў краму да Ашаровіча цукерак купіце...

Праз колькі часу Васька за руку павёў цёпла застанага малога на вуліцу, і адтуль, з вуліцы, пачуўся іхні смех. Кузьма з Праскоўяй засталіся адны. Патух прамень сонца, і ў пакоі зрабілася цёмна.

— Сонца зайшло... — чамусьці сказала Праскоўя і зачыніла дзверы на зашчапку. Потым, бялеючы тварам, пайшла за фіранку. Кузьма сядзеў на крэсле і баяўся, што яна пачуе, як у ягоных грудзях б'ецца, аж гудзе сэрца.

— Ідзі сюды, — ціха шапнула яна.

Ён, цяжка ступаючы, пайшоў на яе голас, і шырма лёгка кранула шчаку. Ён успомніў, што так у восеньскім лесе дакранаецца да твару павуціна. Рукамі ён злавіў Праскоўю, іх вусны сустрэліся.

— Пачакай... Я кофтачку здыму... — шапнула яна, не адрываючыся ад ягоных вуснаў.

Ціхі і супакоены, ён ляжаў потым на яе ложку, а яна плакала ў яго на плячы. Ён гладзіў яе валасы і здзіўлена і шчасліва ўглядаўся ў цемру. Толькі што ягоная душа гасцявала на далёкіх блакітных зорках, і светлыя ранішнія лясы пырскалі на яе гаючай расою, і цёплы легкакрылы вецер абвяваў яе.

— Якая я брыдкая, — няўцешна плакала Праскоўя. — Якая я нядобрая... «Пра мужа свайго, пра Кандрату забітага, забылася...

— Жонка мая... — шчасліва сказаў Кузьма і зноў паўтарыў, прыслухоўваючыся да гэтых слоў: — Жонка мая...

Ужо калі зусім сцямнела, яны выйшлі з барака. Халодны вецер ударыў у твары. Папярок неба цякла залатая зорная рака. У цемры глуха шумелі дрэвы.

Шчаслівыя, яны сышлі з ганка, на якім рыпеў бледна-сіні снег, і тут убачылі маленькую кволую фігурку, што прытулілася да сцяны барака.

— Сяргейка! — паклікала Праскоўя.

Фігурка аддзялілася ад сцяны і павольна пайшла ім насустрач.

— А мой ты сынок... — заплакала Праскоўя. — А дзе Васька?

— Ён сказаў, каб я яго чакаў, а сам пайшоў Ігната біць, — уткнуўся ёй у ногі сын.

— Якога Ігната? — узяла Праскоўя яго на рукі.

— Ката Ігната, што мяса паеў, — сказаў хлопчык і раптам заплакаў. — А я думаў, што вы пра мяне ўжо забыліся... Мне холадна было...

— Сыночак мой, — плачучы, пацалавала яго Праскоўя. — Хіба магу я пра цябе забыцца?

— Ідзі сюды, Сяргей, — сказаў Кузьма і, узяўшы малога на рукі, высока падкінуў яго.

— Не плач, казак, атаманам будзем...

І малы ціха засмяяўся.

— Іван, я буду жаніцца з Праскоўяй Лусковіч, — сказаў Кузьма Юшкову. Яны толькі што прыйшлі з каравула. Юшкоў галіўся, а Кузьма трымаў перад ім патрэсканае, пацямнелае люстэрка. Юшкоў быў у белай нацельнай кашулі. Пальцамі левай рукі ён нацягваў скуру на шчацэ, правая рука спрытна завіхалася з брытвай.

— Ну і выдумаў, — хмыкнуў Юшкоў. — І надоўга? — Ён прыплюшчыў адно вока, скрывіў твар. Скура на падбародку і шчоках рабілася бліскучая, цёмна-сіняя«

— Я сур'ёзна табе гавару, — адклаў убок люстэрка Кузьма. — Жыццё маё вырашаецца, а ты зубы выскаляеш. Таварыш, называецца...

Юшкоў працягваў галіцца. Потым выцер сухім ручніком твар, апрануў гімнасцёрку, зашпіліў яе на ўсе гузікі. І толькі тады сказаў:

— Жаніся. Я табе не бацька. Але ж у яе ёсць малы. Ты падумаў пра гэта?

— Падумаў. Малы сынам мне будзе... — Кузьма гаварыў гэта цвёрдым, упэўненым голасам, але трошкі паспешліва, нібы баяўся, што яго ці спыняць, ці не павераць яму.

— Узяць жонку — гэта не новую кашулю апрануць. Гэта... — Юшкоў на імгненне задумаўся, шукаў патрэбныя словы. — Бачыш — во гузік да шыняля прышыты. Сам прышываў. Суравыя ніткі вашчыў, у некалькі столак іх браў. Навечна гузік прышыты, пакуль шынель не сатлее. Толькі з мясам можаш яго вырваць. Так, брат, і жонка...

Кузьма глядзеў на гузік, глядзеў на Юшкова, маўчаў.

— Адно я баюся, Кузьма, — сумна ўсміхнуўся Юшкоў, — жонкі добрыя, без жонак нельга, але яны разлучаюць нас, мужыкоў. І мы з табой, брат, можам разлучыцца.

— Ну, гэта ты кінь, — засмяяўся Кузьма. — У нас такога не будзе...

Ён стаў поплеч з Юшковым, нават паляпаў яго па спіне, але адчуў, як у незразумелай журбе заныла сэрца.