Сяргей Пясецкі - Запіскі афіцэра Чырвонай Арміі

Таму я сказаў Марыі Іванаўне:

– Добрая была ванна!… Цяпер вырашыў рэгулярна купацца. Мы гігіену проста абажаем!

У жніўні 1940 года.

Вільнюс.

Учора са мной здарылася вялікае няшчасце. Я вельмі ўстрывожыўся і знерваваўся. Ішоў са службы дадому і на тых клятых капіталістычных сходах зачапіўся і падэшву ў бота амаль да паловы адарваў. Краі прыступак абабіты жалезнымі ліштвамі, каб дошкі не сціраліся. Вось некаторыя ліштвы вельмі тонкія і з цвікоў павысоўваліся, так што паміж імі і дошкамі шчыліны ёсць. Уласна такім чынам я свае лепшыя боты і сапсаваў.

Пайшоў я да дворніка і паказваю яму бот.

– Бачыш? – спытаўся я.

– Ну, бачу, – адказаў ён. – Не сляпы. І чаго табе трэба?

– А тое трэба, што пысу табе набіць належыць, бо сходы не ўтрымліваеш у належным парадку! З-за гэтага я сабе боты знішчыў.

А ён паглядзеў на мяне, паглядзеў, быццам пазнаць не мог. Потым устаў, падышоў зусім блізка, адно вока прыжмурыў і сказаў:

– Ты з пысай не наязджай, а пільнуй сваю, бо зараз я на табе верхам выеду. Ты не думай, што калі афіцэр, дык табе можна на рабочага верашчаць! А сходы я адрамантую адразу, калі грошы на гэта дадуць. Цяпер жа можаш і так пахадзіць. Не вялікая фігура! Можа, табе яшчэ дываны пакласці, альбо насіць цябе па сходах на руках!

Убачыў я, што гэта паважны чалавек і відавочна, што ён у гэтым невінаваты. Таму сказаў:

– Няма чаго злавацца. Зусім я не збіраўся цябе біць. Толькі мяне хвалюе, бо не ведаю, што цяпер з ботамі рабіць.

– Што трэба рабіць з ботамі? – спытаўся ён. – Ты ж не дзіцё і мусіш сам разумець. Занясі да шаўца і ўсё. Вялікая праблема!

Цяпер мне той дворнік вельмі спадабаўся. Адразу бачна, што пралетар, а я спачатку думаў, што буржуй. Так. Нават паведаміў мне, што ў двары, у меншым дамку, шаўцы жывуць, але дадому толькі ўвечары прыходзяць, бо ўдзень працуюць у майстэрні.

Калі сцямнела, пайшоў я чорнымі сходамі на двор. Там маленькі дамок убачыў. У вокнах ужо светла было. Увайшоў я ў сенцы і пагрукаў у дзверы. Запрасілі ўвайсці. Таму я ўвайшоў і ветліва павітаўся:

– Добры вечар, хлопцы!

– Не хлопцы, а панове! – сказаў адзін.

А другі дадаў:

– Хлопцы за псамі па вуліцы бегаюць. Мы ж самастойныя майстры і дарослыя людзі.

А трэці сказаў:

– Ат, глупства. Ён троху сляпы, бо чырвоныя акуляры на вачах мае.

Ніякіх я акуляраў не меў, але зразумеў, што шаўцы тыя проста такія вясёлыя людзі. Яны ў гэты час вячэралі.

– Я наконт ботаў, – кажу. – Дворнік наш мяне сюды прыслаў. Сказаў, што вы слыннымі майстрамі з’яўляецеся.

– Ну тады сядай і пачакай! – сказаў старэйшы з іх. – Мы вячэраць скончым і тады паглядзім твае боты. А калі чакаць не хочаш, дык можаш ісці сабе. Мы па табе плакаць не будзем.

– Пачакаю, – сказаў я.

Усеўся я і гляджу. А яны жаруць і п’юць. Але як жаруць і як п’юць!… Калі б не бачыў іх чорных ад работы рук, дык падумаў бы, што найвялікшыя капіталісты шаўцамі прыкінуліся і пір наладзілі. На стале: мяса, каўбаса, закускі, гарэлка, тры пляшкі піва…

Але нічога: дачакаўся я, як скончылі яны есці і піць. Адзін з іх гармонь з футаралу вынуў і пачаў граць. Але так спраўна, як у нашым савецкім радыё. А другі, старэйшы, сказаў мне:

– Ну, пакажы боты!

Я іх трымаў старанна ў паперу загорнутымі, а пад паперай яшчэ ў рушнік.

– Боты гэтыя найвышэйшага класу і таму, – паведаміў я, – вельмі іх шаную.

Шавец узяў боты ў рукі, аглядзеў іх і пачаў смяяцца. Потым перадаў іх другому.

– Зірні, – кажа, – на гэтыя боты найвышэйшага класу.

Той паглядзеў на іх, памацаў і таксама ў смех.

– У нас і мужык такіх ботаў бы не абуў. Але для яго гэта “найвышэйшы клас”. Гэта ж, – звярнуўся ён да мяне, – найпаскуднейшая цяляціна. А ўнізе больш кардону, чым скуры. Ужо і форму страцілі.

А трэці сказаў:

– Для такога чубарыка дык і такія добра. Ён павінен ліпавыя боты насіць.

Ат, халера! Ніякай павагі да майго афіцэрскага звання тыя польскія пралетары не маюць. Ліпа мяне за нішто лічыў. Дворнік нават да пысы падбіраўся. А гэтыя кпяць з мяне ў жывыя вочы… Не наўмелі буржуі рабочага люду адпаведна выхаваць. Цяпер нялёгкую работу будзем мы з імі мець, пакуль навучым тых пэцкаляў належна паважаць і шанаваць лепшых людзей.

– Ну і што ты хочаш з тымі ботамі зрабіць? – спытаўся ў мяне старэйшы шавец.

– Хацеў, уласна, папрасіць, каб падэшву на месца прыбілі.

– Гэта можна, – сказаў ён. – Але з гэтых ботаў радасці мець ты не будзеш. Па сухому яшчэ паходзіш. А як мокра зробіцца, дык канец ім прыйдзе.