Уладзімір Някляеў - Цэнтр Еўропы

Артыстаў запаялі ў цынкавыя труны, мяне выклікалі — я адваяваў сваё — і сказалі: «Гітарыст гэты — твой зямляк, ты там глядзі, гераізм і ўсё такое…» Калі б не сказалі, дык я і забыўся б пра Алега, а так вярнуўся і ў ваенкамаце дазнаўся адрас, каб знайсці ягоных бацькоў, а знайшоў Маргарыту. Не скажу, што пра тое шкадую, хоць выйш­ ла, як выйшла.

Каб не забілі Алега, не забілі б і мяне. Толькі як такое вылічыць?

У Алега фотакартка Маргарыты была, штабнікі мне яе далі: «Можа, знойдзеш, глядзі, якая… Суцешыш і сам суцешышся…» На звароце фотакарткі было напісана: « Я паўсюль над табой белым воблакам…»

Калі знайшлася Мара, фотакартку ёй я не вярнуў, не паказаў нават, каб не забрала. Пайшоў з той фотакарт­ кай на сваю другую вайну — у Чачню.

Адным з камандзіраў маёй другой вайны быў гене­ рал, якога пасля забіла жонка. Ён і на маёй першай вай­ не, у Афганістане, камандаваў, я ваяваў у абодвух яго­ ных амспах, асобных мотастралковых палках, 860­ым і 191­ым. Было гэта ў 1983 і 1984 гадах, на той час гене­ рал быў яшчэ падпалкоўнікам. А ў 1998 годзе ён стаў трупам генерала.

Забойства ягонае, як і маё, — цьмяная гісторыя. Ге­ нерал палез у палітыку, зліквідавалі яго нібыта па за­ гадзе з Крамля, бо задумаў ваенны пераварот, а жонка генерала не пры чым, яе пад забойства падставілі… Я і не сцвярджаю, што яна забіла, думаю толькі, што магла забіць. Калі мая Мара мяне забіла, дык чаму жонка ге­ нерала забіць яго не магла? Усіх нас, хто прайшоў праз Афганістан, а пасля праз Чачню, можна знішчаць, не разбіраючы, хто генерал, хто радавы… Магчыма, мы не людзі, наўрад ці мы людзі. На першай маёй вайне мне было дваццаць гадоў, на другой — трыццаць, на трэцяй — трыццаць пяць, і ўсе гэтыя гады я альбо забіваў, альбо сніў, што забіваю. Таму з Марай у мяне нічога й не вы­ йшла, не магло выйсці. Таму яна мяне знішчыла.

Роўна праз дзесяць гадоў пасля маёй першай вай­ ны, 31 снежня, калі Мара ставіла дома ёлку, калі ўсе сустракалі Новы год, я штурмаваў горад Грозны. Штур­ маваць загадалі 31 снежня, бо гэта быў дзень нараджэн­ ня міністра абароны. Ён самому сабе зрабіў такі пада­ рунак.

Дарагім аказаўся падарунак, царскім, нават больш, чым царскім… Толькі ў 131­й брыгадзе, што наступала з поўначы, чачэнцы спалілі дваццаць танкаў з дваццаці шасці і сто дзве баявая машыны пехоты са ста дваццаці. Ва ўсім гэтым жалезе дагаралі і разрываліся жывыя людзі.

Было каля д зевяці раніцы, міністр абароны быў не зусім яшчэ п’яны і наступленне 129­га палка, які прабіваўся з усходу, спыніў, загадаў адыход зіць, але адступіць полк не паспеў: неба абрынулася на яго рэактыўнымі снарадамі з самалётаў­штурмавікоў «Су­-25». Думаючы, што пазіцыі палка ўжо занятыя чачэнцамі, свае палілі і разрывалі сваіх, рускія рускіх.

Наш генерал, каманд зір 8­га корпуса, д зе я быў афіцэрам­кантрактнікам 33­га палка, надумаў насту­ паць на Грозны не па Петрапаўлаўскай шашы, як загадаў міністр, а ў абход — паўз аэрапорт «Паўночны» і далей дарогай цераз рускія могілкі. Па абодва бакі дарогі нас чакалі засады чачэнцаў, і, калі мы падышлі да іх, наша артылерыя стала біць уздоўж дарогі, справа і злева па могілках. Мы ішлі калідорам паміж выбухамі, нас секла нашымі асколкамі — і на танкі нашы, на баявыя машыны пехоты, на галовы нашыя ў свісце, агні і громе абрушва­лася з каранямі чачэнская зямля, уздымалася і падала з чачэнскіх засадаў дымнае, крывавае, толькі што разар­ ванае чалавечае мяса, сыпаліся і сыпаліся з уздыбленых рускіх магіл чарапы і косці, чарапы і косці…

Полк наш замыкаў калону корпуса, і калі мы амаль прайшлі могілкі, з неба, узняты апошнім снарадам, упаў на дарогу, паўстаў перад намі грудок, надмагілле — і крыж на ім.

Полк стаў. Сціхла, зрабіўшы сваё, артылерыя. У цішыні ўчулі мы пахі: едка пахла порахам, соладка — крывёй, мясам, цяжка — сырой зямлёй. І ва ўсім гэ­ тым — знак, крыж на нашай дарозе, і не адзін я, мусібыць, падумаў: «Нездарма мы ў 33­ім, зратуй нас, Божа…» Кожнаму і ўсім разам нібы штосьці адкрылася, усе і кож­ ны ўбачылі шлях і канец шляху, аслупянела зразумелі, куды і да чаго мы ідзём.

— Далей я полк не павяду, — перадаў камандзір пал­ка, наш палкоўнік, нашаму генералу, камкору.

Калі б камандзір кінуў полк і збег, генерала б гэта не надта здзівіла. Як на афганскай, так і на чачэнскай вай­ не камандзіры кідалі сваіх байцоў і збягалі, ратуючы шкуру, — генералу гэта не было ў навіну. З акружэння пад Кабулам на верталёце ўцёк камандзір 191­га асобна­ га мотастралковага палка, якога замянілі нашым генера­ лам, з­пад Грознага далі лататы камандзір і намеснік ка­ мандзіра 104­ай паветрана­дэсантнай дывізіі… Але ж тут не тое, зусім не тое, і нешта такое было ў гэтым зусім не тым, у самім голасе палкоўніка, у ягонай катэгарычнасці, што генерал рашэнне палкоўніка, з якім колькі ваяваў, столькі сябраваў, перавёў у загад.