Сяргей Кавалёў - Як пакахаць ружу

Запрашэнне ў элегічны асенні лес (восень — пара года, калі найбольш выразна адчуваецца гармонія чалавека з прыродай) успрымаецца i як запрашэнне чытача у свет паэзіі. Аднак «Сурма» — «княства не толькі фарбаў i журбы, але яшчэ i гукаў (i гукапісу), i «радасці ціхай», i чалавечай веры, i раптоўнага адчаю.

Вельмі адчувальная i заўважная ў кнізе традыцыя Максіма Багдановіча. Гэта мае свае прычыны: калі да сярэдзіны 70-х беларуская паэзія развівалася пераважна ў рэчышчы купалаўскай i коласаўскай традыцый, то зараз, асабліва ў творчасці маладзейшых аўтараў, заўважаецца арыентацыя найперш на традыцыю Багдановіча. Невыпадкова i тое, што ў кнізе Алега Мінкіна багдановічаўская традыцыя знайшла сваё найбольш поўнае ўвасабленне і, што галоўнае, творчае развіццё, імкненне да працягу: выявілася блізкасць у спектры ўспрымання, прынцыпах выяўлення, схільнасць сумяшчаць класічнасць i эксперымент, высокая культура творчасці (разуменне народнага, нацыянальнага, спрадвечнага ў A. Мінкіна ўжо склалася пад уздзеяннем эстэтыкі Багдановіча). Зразумела, што натуральнае падабенства прынцыпаў i наследаванне не азначае раўназначнасці узроўняў майстэрства, а сцвярджэнне пэўнай агульнасці творчых кірункаў не азначае прыпадабненне маладога паэта класіку (чамусьці ў нас лічыцца, што нават просты ўпамін класіка ў нейкай суадноснасці з сучасным пісьменнікам — гэта ўжо аўтаматычнае прыроўніванне ix, блюзнерства).

Найбольш істотнае наследаванне Максіму Багдановічу адчуваецца, аднак, не ў вершах пра Айчыну, нацыянальныя карані («Максіму Багдановічу», «Сурма», «Вечарніца» i інш.) i нават не ў цыкле «З народнага» («Вадзянік», «Вецер», «Пугач», «Хохлік» i інш.), a ў тым, што ў аснове светапогляду, філасофскага разумення сусвету Алега Мінкіна закладзена багдановічаўская квінтэсенцыя «мы ўсе разам ляцім да зор». Для разумення твораў Алега Мінкіна гэта вельмі важна, гэта своеасаблівыя квадры ўнутранага зместу многіх вершаў. Напрыклад, верша «Сафійскі сабор»:

Альбо верша «Дык бывай... Я сарваўся знячэўку з арбіты...»:

А таксама многіх вершаў з «іншым вымярэннем», «іншай зямлёй», «іншым сэнсам», «бліжэй да аблокаў» альбо без гэтых відавочных прыкмет, падсвядома: вось чаму пры ўсіх супярэчнасцях у кнізе ёсць агульны філасофскі стрыжань.

Гэтае разуменне можна параўнаць з разуменнем таго, чаму некаторыя вершы A. Мінкіна пра каханне — камерный, альбомныя (дарэчы, нават само па сабе тут нічога дрэннага i заганнага няма, як няма нічога заганнага ў альбомных i камерных вершах Міцкевіча, Пушкіна) — яны такія таму, што як бы лірычны герой ні кахаў, што б для яго ні значыла каханая жанчына, але праз усё гэта прасочваецца аднойчы (няхай сабе нават толькі аднойчы!) адчутае, зразуметае:

Адметная рыса зборніка «Сурма» (дарэчы, адзінага пакуль што зборніка Алега Мінкіна) — сам мастацкі прынцып, спосаб стварэння большасці вершаў: шляхам чыстага ўяўлення («Уяўленне» — назваў калісьці сваю слынную паэму Уладзімір Жылка). Абумоўлены гэткі шлях самой тэматыкай вершаў i задачамі, якія ставіў перад сабой аўтар. Сапраўды, як інакш напішаш пра пекла ў «Наследаваннях Дантэ», дарэчы, яны нагадваюць адну суцэльную паэму i з'яўляюцца ці не лепшымі вершамі «Сурмы»), пра марсіяніна, пра дамавіка, пра «горад мёртвы пад небам барвовым», пра адваротную хаду часу, калі спачатку развітваешся пры сустрэчы, а потым вітаешся, пра верхніка ў густым тумане i пра шмат што іншае, пра што піша Алег Мінкін у сваіх вершах, нестандартных i арыгінальных.

Таму, у адрозненне ад вершаў, якія ўзніклі шляхам назірання з наступным частковым мадуляваннем, вершы-ўяўленні ўзніклі пры дапамозе поўнага мадулявання; таму так шмат у кнізе дзеясловаў тыпу «прымроілася», «сніўся», «марыў», «трызніў», а дзеяслоў «убачыў» у большасці выпадкаў раўназначны ім па значэнню; таму паняцці «жыццёвасць», «праўдзівасць» у дачыненні да такіх вершаў звязаны не з фактаграфічнай i псіхалагічнай дакладнасцю жыццёвых рэалій, а з праўдзівасцю, псіхалагічнай выверанасцю духоўных i разумовых сентэнцый лірычнага героя, з мастацкай лагічнасцю структуры верша. З гэтых пазіцый лірычны герой Алега Мінкіна вельмі чалавечны, несхематызаваны, бо — супярэчлівы, як ўсе ў жыцці. Вось чаму бадзёрасць, узнёсласць аднаго верша суседнічае з глыбокім адчаем другога, напрыклад, таго, у якім усведамляецца, што ў сусвеце мы, людзі, — «з паўзмроку на імгненне пылінкі дробныя, нябачныя дагэтуль». Усведамленне гэтае зусім не антыгуманнае, не песімістычнае, i ці не з яго пачынаў калісьці Капернік насуперак сярэдневяковым схаластам, якія сцвярджалі, што чалавек i Зямля — цэнтр Сусвету? I ўсё ж нотка адчаю, адзіноты («Я застаўся адзін, я — апошні») ёсць, i гэта апраўдана, бо заўсёды смяяцца i радавацца ў жыцці немагчыма ніводнаму чалавеку, a ў паэзіі магчыма толькі бяздарнасцям (смех — гэта ўвогуле афектная эмоцыя, адхіленне ад нормы, дзякуй богу — станоўчае, як сцвярджаюць медыкі).