Васіль Зуёнак - Паіміж небам і зямлёй

Менавіта так прачытаў гэты кароценькі верш Уладзімір Караткевіч, калі пісаў у маладосцеўскім водгуку на «Крэсіва»: «Гэта не ілюстрацыя да закону фізікі. Дзеля гэтага трэба было самому ляжаць пад той яблыняй і адчуць, як яблык упаў у траву, як азвалася — гулка на дасвецці — зямля. Трэба было, каб... здрыгануўся не толькі шар зямны, але і сэрца таго, хто чытае...»

Іншыя асацыяцыі — аб трывожнай напружанасці, аб ваеннай памяці пакутнай зямлі — узніклі ў сербалужыцкага паэта Кіта Лоранца, які выкарыстаў згаданыя радкі ў якасці эпіграфа да сваёй паэтычнай нізкі з падарожжа па Беларусі.

З тым аршынам «умозрительности» пайшоў, здаецца, Фёдар Яфімаў і цяпер. Паўтараю: не мая аўтарская справа хапацца загрудкі з чытачом, даказваючы, магчыма, і сумнеўныя вартасці таго ці іншага свайго верша. Гаворка аб іншым: я на свае вочы бачыў хілыя, зачахлыя, задушаныя смогам бярозкі на даху шматпавярховік — і мне было іх (не «умозрительно») шкада, я клікаў іх да сябе — збегчы на бераг Наны; бачыў я (зноў жа — не «умозрительно») і «блюдалізаў», і «плюралістаў» з дыпламатычнай усмешкай і воўчай хваткай — я іх і меў на ўвазе, а не амерыканскі народ, і не хацеў тым самым запярэчыць добрым павевам «плюралізму»... Аднак жа — хопіць, бо вось тут якраз і пачынаецца сапраўдная «умозрительность» не толькі з боку рэцэнзента, але і аўтара.

От жа напісаў у Нью-Йорку, падчас свайго «дыпламавання» на 40-й сесіі Генеральнай Асамблеі ААН, вершы (усе яны «тамашнія», дома, па вяртанні, не было ні радка) і думаў на тым паставіць кропку... Так яно, відаць, і выйшла б. Ды вось — справа даўняя, а бач, адгукнулася сёння (як з тым «яблыкам»: каму верыць — таму, хто прымае яго, ці таму, хто адмаўляе? Нельга ж, немагчыма адразу двум кланяцца за адкрытую ісціну... Канешне, хочацца хутчэй у сэрца дапусціць прыемнае. Але ж...).

Але ж — пакарыстаюся парадаю Фёдара Яфімава і на гэты раз паспрабую пісаць пра Амерыку прозай (што, зноў жа, зусім не гарантуе ўдачу), бо, сапраўды, многія дэталі, «кавалкі» жыцця застаюцца па-за вершам. Гэта натуральныя, непазбежныя «страты» — можа, з іх «абчэсвання» (як у скульптара з каменнай глыбы ці дрэва) і «праразаецца» мастацкі твор. А тут жа — такі сверб «адкрывальніка»: і пра тое хочацца сказаць, і пра гэтае ўспомніць...

Пакарыстаюся яшчэ і таму, што жыццё падкінула мне, уласна, другое «адкрыццё Амерыкі». Я, праўда, не закрываў яе пасля першага наведвання (як гэта раіў зрабіць Уладзімір Маякоўскі: «...я б Амерыку закрыл, слегка почистил, а потом опять открыл — вторично...»).

Я проста ехаў сюды другі раз. І меў магчымасць праверыць свае «першыя» адчуванні, а галоўнае — пабачыць Амерыку цяпер ужо не з ААНаўскага НП, не вачыма, хай сабе і часовага, дыпламата, не вачыма нават «вечно гонимого» дэфіцытам часу турыста — з вечна задзёртай на небачосы галавою, а з «вышыні» звычайнай, сярэдняй Амерыкі, з НП першых і другіх паверхаў яе звычайных дамоў (аб прыярытэтных тонкасцях жылля: — крыху пазней).

Справа ў тым, што ў антываенным масавым руху з'явілася яшчэ адна плынь — «Фрэндшып форс» (што можна разумець і як «дружба — сіла», і як «сіла дружбы» — сэнс адзін). Нарадзілася яна ў ЗША, нарадзілася не сёння, але толькі зараз — у апошнія 2—3 гады — да яе далучыліся крыніцы нашай усенароднай міралюбнай ініцыятывы. Члены арганізацыі «Фрэндшып форс» запрашаюць да сябе гасцей — пажыць у сем'ях, проста, будзённа, без назойлівазалішняй афіцыйнасці...

Перад гэтым госці са штата Мінесота былі ў Беларусі, цяпер — запрашалі нас. Фарміравала групу Беларускае таварыства дружбы і культурнай сувязі з замежнымі краінамі. І «выбар» нашай дзесяткі трапіў у «дзесятку». Ехалі: славуты калгасны старшыня двойчы Герой Сацыялістычнай Працы Уладзімір Лявонцьевіч Бядуля, рабочая Брэсцкага электрамеханічнага завода Таццяна Сцепанюк, народная артыстка рэспублікі Лілія Давідовіч, намеснік старшыні Ленінскага райвыканкома Мінска (сёння пасада ў яе іншая) Зоя Калантай, выкладчык Белдзяржуніверсітэта Уладзімір Панкраценка, інжынер вытворчага аб'яднання «Атлант» (а прасцей — камерсант па экспарце нашых халадзільнікаў) Уладзімір Барышаў, юрыст Алег Шаблыка, супрацоўнік Таварыства дружбы Уладзімір Паўловіч. Узначальваў групу Мікалай Вайцянкоў, тады загадчык аграрнага аддзела ЦК КПБ, зараз — старшыня Гомельскага аблвыканкома.

Тым часам звесткі пра нас дабраліся да Мінесоты, і адтуль пачалі прыходзіць пісьмы. Атрымаў і я — адразу два: запрашалі мяне сем'і Кэмпбел і Поп — Сюзана з Дзікам і Сюзана з Джэфам. Для першага знаёмства былі прыкладзены каляровыя сямейныя фотакарткі, а Дзік Кэмпбел прыслаў і здымак свайго дома, абвёўшы кружком акно «майго» будучага пакоя.