Васіль Зуёнак - Паіміж небам і зямлёй

«Дарагі Васіль! — пісалі Сюзана і Джэф Поп. — Мы толькі што даведаліся, што ў ліпені, у час наведвання Злучаных Штатаў, вы будзеце гасціць у нас. Вы не ўяўляеце, як мы гэтаму рады!

Мы ўпэўнены, што дружба паміж людзьмі можа быць асновай міру паміж краінамі. Шэсць гадоў назад мы былі ў СССР, і гэта дапамагло нам лепш зразумець вашу краіну, у нас засталося шмат добрых успамінаў аб вашым народзе. Мы хочам, каб такія ж пачуцці засталіся ў вас пасля наведання нашай краіны...

Мы ўжо ўдзельнічалі ў чатырох турах па лініі «Фрэндшып форс» — ездзілі ў Заходні Берлін і Савецкі Саюз, прымалі гасцей з Заходняга Берліна і Англіі. Мы захоўваем ад усіх сустрэч самыя лепшыя ўспаміны і ўпэўнены, што вы таксама станеце нашым сябрам... Мы вывучым некалькі рускіх фраз, але думаем, што налаўчымся «размаўляць» і. жэстамі, і з дапамогаю слоўніка. Паспрабуем!..»

Атрымалася ж усё крышку інакш. Вельмі шмат пытанняў было «нарыхтавана» для мяне і Сказанай, і Джэфам, і таму вырашылі яны для «абслугоўвання» майго «высокага візіту» запрасіць (а дакладней, наняць) перакладчыка. Ім аказалася выхаванка мясцовага універсітэта Дэніс. Яе рэкамендавала Сюзане універсітэцкая адміністрацыя — як маладога спецыяліста русістыкі. Што праўда, як выявілася, — Дэніс больш маўчала, а перакладаў яе муж, Аляксандр Беранштэйн, які недзе ў сямідзесятых гадах эмігрыраваў з бацькамі ў ЗША. («Саня з Адэсы, — адрэкамендаваўся ён і дадаў: — Дамовімся адразу, што ў палітыку я залазіць не буду: я вас не пераканаю, відаць, а вы мяне...» — «Чаму ж, можна і ў палітыку...» — не пагадзіўся я. І выйшла, бадай, па-мойму: хіба ж утрымаеш Сашо з Адэсы ад «гарачанькіх», на яго думку, пытанняў?! Характар адэсіта не выправіць, напэўна, ніякая Амерыка — нават і дзве, і тры, калі б яны былі... Тут жа, пры знаёмстве, працягнуў мне Саня кавалачак праперчанага, праясненага, пракаляндранага, раскачанага ў лісіц гіку сушанага мяса — пакаштаваць, а разам з ім — квадрацік, не больш за пазногаць, гумкі-жвачкі, увярнуўшы: «Пасля пажуяце, каб з рота не пахла, — гэта ж вам не Расія — Амерыка...» Ах каб табе...).

Што ж да «мовы жэстаў», то сапраўднае яе працвітанне было ў сям'і Кэмпбелаў. Вось дзе я (які ўжо раз!) успамінаў няласкавым словам нашу агульнаадукацыйную сістэму вывучэння — і ў сярэдняй, і ў вышэйшай школе — замежных моў, якая замест жывой размоўнай практыкі «загружае» мазгі і памяць граматычнымі правіламі, механічным перакладам тэкстаў (аб'ём якіх вылічаецца колькасцю друкарскіх знакаў — а іх набіраецца не адна тысяча тысяч, таму ў студэнцкім прастамоўі гэты «навучальны акт» называецца «Здаваць тысячы», а пасля ў анкеце графа аб валоданні замежнаю мовай запаўняецца шматзначнымі словамі недавучкі: «Чытаю і перакладаю са слоўнікам»).

Першы ж наш «сямейны дэсант» з боку «моўнай» абстаноўкі аказаўся зусім спрыяльным. Па праграме мы павінны былі наведаць Дэтройт — горад-пабрацім Мінска. «Дзялілі» нас тут па спісе проста ў аэрапорце, не раўнуючы, як размяркоўвалі, помніцца, па хатах бежанцаў у вайну... Хто з «языком» — той быў як рыба ў вадзе, а нас, «бязмоўных», такіх, як я ці Уладзімір Лявонцьевіч Бядуля, «прымяркоўвалі» да гаспадароў, што маглі, лепш ці горш, размаўляць па-руску. Так мы ўдвух і трапілі да Жоржа (Георгія) Шынкара. І нам пашанцавала!..

Пашанцавала ў тым сэнсе, што чалавек ён неардынарны, шырокіх інтарэсаў і нечаканых захапленняў. Вось перада мною разгорнутая схема будовы Сусвету, выкананая Жоржам, — ад мікра- да макракосмасу з памяншэннем 10 -30, — Сусвет, скалапсаваны, «сціснуты» да кропкі...

А дома ў Жоржа — змайстраваная ім контурная карта свету. На сятчаста-ўзорыстым фоне кантынентаў — калейдаскапічны росып каляровых квадрацікаў мазаікі. Гэта гарады. Карта — і мастацкі элемент інтэр'ера, і — у недалёкім мінулым — выдатны навучальны дапаможнік для дзяцей Жоржа. Па ім яны вучылі геаграфію. Вучылі, гуляючы: хто называў 50 гарадоў, атрымліваў ад бацькі прэмію — долар, 100 названых гарадоў «прэміраваліся» дзвума доларамі. І, па ўсім відаць, не толькі ў гэтым дзеці мелі добрую дамашнюю школу. Адзін сын Жоржа — біяфізік, другі сын і дачка — медыкі. Дарэчы, другі, самы меншы, збіраўся неўзабаве жаніцца. І Жорж шкадаваў: каб трошкі пазней мы прыехалі — пабылі б на вяселлі. І ўсё ж адзначыць сваю прысутнасць на гэтай урачыстасці мы з Уладзімірам Лявонцьевічам пэўным чынам змаглі: ён падараваў для будучых маладажонаў ільняны абрус, а я — вышываны беларускі ручнік — для свата, сказаў. Вось што напісаў мне ў нядаўнім лісце Жорж: «На вяселлі Эрык паказваў гасцям вашы падарункі і гаварыў, што яны ад савецкіх сяброў, якія прыязджалі ў ЗША з мэтай усталявання міру і дружбы паміж нашымі народамі. Гасцям гэта вельмі спадабалася...» Што ж, мы рады: іскрынка нашых памкненняў запала ў душы: незнаёмых нам вясельных гасцей, як, дарэчы, і дзяцей Жоржа — яны жывуць самастойна, асобна ад бацькоў. Такая ўжо ў амерыканцаў завядзёнка: памагаць дарагім нашчадкам, пакуль тыя вучацца. А як набылі спецыяльнасць — калі ласка, на ўласныя ногі, на свой хлеб. Казаў і Жорж: «Вось, жэніцца сын, дапамагу яму выплаціць першы ўзнос за дом — пазычу неабходную суму (заўважце: «пазычу», не «дам») — і на тым...»