Васіль Зуёнак - Паіміж небам і зямлёй

І яшчэ думкі. Але думка можа і не адбыцца, калі няма папярэдняга ўзаемаразумення.

А можа, наадварот, думка якраз і з'яўляецца насуперак такому адзінству і такой садружнасці?»

Вечны закон і сакрэт жыцця і мастацтва: у садружнасці і — насуперак...

1997

Не, крыўды і тады не было, і пасля... А от пэўнае здзіўленне было. Удумлівы, не крыклівы, шчыры і трапяткі паэт — а пацягнула ж на такую «статутную ранжыроўку»: у публіцыстычнай «лімаўскай» нататцы Юрась Свірка сарамаціў творцаў і заклікаў раўняць песняю творчыя шыхты ў камуністычным паходзе (а гэта быў самы; росквіт «брэжнеўшчыны» — застою і паказухі) і ў якасці адмоўнага (як не трэба «спяваць») выстаўляўся верш, у якім аўтар замест узнёслага аптымізму ўпадае ў недаравальны песімізм, яшчэ пры жыцці замаўляючы сабе пахавальную музыку... Прозвішча «песіміста», праўда, не называлася... Як каму, а мне здагадацца было няцяжка — гэта пра радкі з майго верша «Сплывае гук, а думка застаецца...»: «...Не трэба слёз. І слоў не трэба плоскіх... Над пылам: прыдарожнае травы, над ростанню хай прагучыць Чайкоўскі...» і далей: «Праз небыццё ўсплывуць акорды Шостай...» (у тым вершы, навеяным Шостай сімфоніяй Чайкоўскага, думалася пра жыццё і смерць, пра іх сэнс думалася...)

Я ніколі не сказаў пра тое Юрасю — быццам і не распазнаўся... Ды і навошта, калі творчасць самога паэта шчасліва не зазнала тае «навукі», што знячэўку зляцела, «выскачыла» на свет з-пад «публіцыстычнага» пяра ды, здаецца, з той жа нататкай і заглухла, больш нідзе не азвалася...

І было ўсё так, бо паэт верыў жыццю, і жыццё давяралася яму, адкрываючы свае таямніцы, а не схемы. Непрэтэнцыёзная, натуральная філасафічнасць была, бадай, вызначальнай рысай ужо самых першых яго паэтычных выступаў і сталася асноватворным стрыжнем усяе творчасці. Аб гэтым дастаткова пераканальна сведчыць ужо сама настраёвая танальнасць, у якой гучаць назвы ягоных кніг: «Шэпчуцца ліўні», «Вечнасць», «Баравіна», «Крэўнасць», «Біяграфія памяці», «Ядранасць», «Паўшар'е блакіту», «Узаемнасць»... Усё ў паэта творыцца як бы насуперак таму «трыбуннаму закліку». Юрась Свірка не галёкае вершам, а даверліва перамаўляецца, іншы раз і таемна перашэптваецца, з жыццём, а гэта значыць — перш за ўсё з самім сабою... Такі закон творчасці, як зазначыў Мікалай Васільевіч Гогаль, нельга тварыць «міма сябе»...

Удумліва, нетаропка і засяроджана піша біяграфію сваёй памяці Юрась Свірка. Сцежкамі партызанскай Бягомельшчыны (куточак славутай зямлі няскоранасці і незямнога трагізму ў гады вайны з фашысцкай ардой) вядуць паэта землякі — людзі баладнага лёсу, а яшчэ — родныя лясы, прытулак яго ваеннага дзяцінства і калыска дум у дні сталасці. Ім нясе самыя запаветныя пачуцці, з імі — па-чалавечы вывярае паэт свае жыццёвыя пазіцыі. «Многім я абавязаны лесу, — прызнаецца Юрась Свірка. — Ён заўсёды неадступна ішоў са мною. І мне хочацца думаць пра яго, гаварыць з ім, як з чалавекам, услухоўвацца ў яго голас і настройваць свае думкі на яго вольны спеў». А вось як пра лес — у вершы:

Гэтая пазіцыя сардэчнай чуйнасці рашуча і непахісна супрацьстаіць «сытаму ныццю», дзе пануе «незадаволенасць жыццём і задаволенасць сабою»... Пазіцыя, падказаная лесам, але засведчаная і змацаваная душою паэта. Яны не ўяўляюцца адзін без аднаго. І заўжды ў крэўнай лучнасці: зямное прыцягненне лесу і нябесны ўзлёт яго вальнадумных кронаў... «Лясны камертон» ад самага пачатку вывярае мелодыю Свіркавай песні.

Пэўна, усе мы, з даўняй студэнцкай сябрыны, помнім «ціхае», але высокай канцэнтрацыі васьмірадкоўе Юрася Свіркі пра суніцы ў глухім, бязлюдным лесе:

Такія знаёмыя, такія з дзяцінства блізкія ўсім кропелькі лясной радасці — і такі нечаканы позірк на іх, такое зусім ужо не «лясное» шкадаванне... І ці не тое гэта самае, вечнае для паэзіі, «пытанне жыцця і смерці»?..

А вось яшчэ адно яго праяўленне — ужо ў глыбока асабістых, роднасных, стасунках (верш «Так думае мая сястра»):