Піліп Ліпень - Гісторыя Ролянда

Мой брат Колік апавядаў, што аднойчы трапіў у камэру разам з дырэктарам школы, ня нашым, вядома, а іншым. Дырэктар сядзеў на кукішках ля сьцяны, пагружаны ў сум, і сьлёзы блішчалі за шклом ягоных акуляраў. Колік прысеў побач, пачаставаў дырэктара чарнаплоднай рабінай, і той з уздыхам расказаў яму сваю сумную і павучальную гісторыю.

Дырэктар, аказваецца, вельмі любіў сваю працу і дзяцей – і больш за ўсё на сьвеце хацеў, каб яны вырасьлі добрымі, прыстойнымі людзьмі. І, калі яму даверылі цэлую прыватную школу, ён прыдумаў арыгінальны выхаваўчы плян. Усім вядома, распавёў ён Коліку, што ў стадыі станаўленьня падлеткі непазьбежна бунтуюць супраць акружэньня. І гэтую магутную энэргію бунту можна выкарыстоўваць! Як? Ты сам зьмяркуй: калі асяродзьдзе справядлівае, дэмакратычнае і шчаснае, дык бунтары робяцца панкамі, пэрвэртамі ды футбольнымі фанатамі. А калі вакол царызм і няроўнасьць, дык бунтары – дзекабрысты і ўзьнёслыя паэты. Такім чынам, неабходна ізаляваць школу ад зьнешняга сьвету і зладзіць унутры самыя агідныя, брудныя, подлыя парадкі, кшталту «120 дзён Садома», толькі з заняткамі. Чым горай, тым лепей. Тады на выхадзе атрымаюцца чыстыя, сьветлыя, радасныя асобы, адкрытыя для станоўчае працы і творчасьці! Зацікавіць пэдагогаў-калегаў новым мэтадам было ня цяжка, спонсары й дабрачынцы ўхвалілі, бацькам наабяцалі небывалых узьлётаў, не ўдаючыся ў падрабязнасьці – і экспэрымэнт пачаўся. Аднак яго чакаў зруйнавальны правал у першы ж год! Бо дырэктар чамусьці не ўлічыў, што да бунтарства схільны зусім ня кожны падлетак. У той год нашчэнт усе дзеткі аказаліся канфармістымі! Яны хутка прызвычаіліся і зь вялікай ахвотай аддаваліся подласьцям, узаемным зьдзекаваньням і самым гнюсным вычварэнствам. І на калядных вакацыях прадэманстравалі свае заганныя захапленьні бацькам. І на Новы год за дырэктарам прыйшлі прыставы.

Але дырэктар усё ж не пакідаў надзеі пасьля выхаду з турмы даказаць разумнасьць свайго мэтаду. Неабходныя сэпарацыя й сэгрэгацыя, сказаў ён. Трэба даваць дзецям падрабязныя тэсты, а потым канфармістыя – налева, у звычайную школу, бунтары – направа, у маю.

9 мая тата як заўсёды падняўся рана і адразу прыбраўся ў парадны цёмна-сіні гарнітур, цяжкі праз багацьце ордэнаў. У прыўзьнятым настроі ён спружыніста праходжваўся паміж сталамі, пашчыпваў вусы й камандаваў сэрвіроўкай: бульбачку сюды! морквачку туды! кветкі разьбіць на дзьве групы! садавіну пірамідкамі! сьпіну роўна, Толік! жывот уцягнуць! вымкнуць рок-н-рол, паставіць Гераічную сымфонію! Ролю, ролтан яшчэ рана! сурвэткі хаткамі! дзе рыбныя відэльцы? так вас разгэтак! надзьмуць шарыкі!

У гэты дзень сабраліся ўсе: мама сагнала паклоньнікаў-дэкадэнтаў і млява панавала побач з татам на чале галоўнага стала; Колік у беласьнежных спартовых нагавіцах ліха адкаркоўваў бутэлькі; Толік з жонкай і дачкамі сноўдаў з тэрасы на кухню, прыносячы ўсё новыя й новыя стравы, сальніцы ды перачніцы; Валік з таямнічай пасьмешкай паставіў ля сьцяны скрутак з падарункам таце, мяркуючы па форме – сваёй новай карцінай; Хуліё, ня ў сілах разлучыцца ні на імгненьне з новым каханьнем, прывёў яе з сабой – дзеву чароўнае прыгажосьці і юнацтва, і яна адразу выклікала ў мамы раўнівыя погляды. Роўна ў дванаццаць тата з грукатам крэсла ўстаў і ўзьняў келіх з шампанскім. Усе зьнерухомелі. Цішыня. Белыя сабачкі схаваліся пад стол і асьцярожна выглядалі.

– Я, – тата зрабіў паўзу для большай урачыстасьці, – Я, дарагія мае дзеткі, прайшоў усю вайну! Я біўся адважна. Вы можаце мной ганарыцца. Біў ворага ў хвост і ў грыву! Гнаў гада да самага Бэрліна! Паказаў фрыцу саву смаленую!

– У якіх войсках ты змагаўся, хані? – сьвецкім тонам спыталася мама.

– Паказаў, кажу, фрыцу саву смаленую! Тост нельга перарываць, – ён паклаў маме руку на плячо, зазірнуў у келіх і трохі памарудзіў, усё-такі зьбіўшыся. – Дык што гэта я казаў? Ага! Падумайце: калі раз за разам абвяшчаць тост за перамогу, ці ня будзе гэта выглядаць занадта саманадзейна й самаўлюбёна? Ці наадварот, занадта баязьліва, быццам мы, дрыжучы са страху, дзяўбем мантру-абярэг? Ці нават з такога пункту гледжаньня: фрыцы ж таксама пілі за перамогу, аднак не перамаглі, так ці не? Такім чынам, каб ураўнаважыць перакошаньні й выратаваць адным стрэлам мноства зайцоў, я ўзьнімаю гэты келіх за паражэньне! Ура!

Дзева, прыведзеная Хуліё, засумнявалася й кінула некалькі хуткіх поглядаў па бакох: як мы ўспрымем? Але нам было не прывыкаць! Мы й вокам не міргнулі, і зараўлі: Ура! Ура! Ура!