Леанід Левановіч - Палыновы вецер

Жнівеньскі путч расчыніў дзверы напята. І як птушкі з клеткі, самастойныя дзяржавы вырваліся на волю, быццам застаялыя, падужэлыя цяляты на вясновае сонейка. На прастору, дзе вольны вецер казытае ноздры,. лашчыць поўсць. Ніхто не ведаў, якое жыццё настане ў асобных кватэрах. На сваім хлебе, са сваімі багамі на покуце. Але ўсе: начальнікі і падначаленыя, гараджане і вяскоўцы, сівыя ветэраны і бязвусыя юнакі спадзяваліся на лепшае жыццё. Тыя, хто рыхтаваў развал Саюза, зрабілі ўсё мачымае і немагчымае, каб жыццё ў СССР стала невыносным, каб развітанне з “непарушным” было без ааблівага шкадвання. Ды цяпер ужо ніхто не пытаўся ў народа, бо ён ужо выказаўся на сакавіцкім рэферэндуме за Саюз. Але вынікі таго ўсенароднага апытання мала цікавілі закапёршчыкаў-разбуральнікаў. Спрадвеку валадары свету паварочвалі і накіроўвалі народ туды. куды ім. валадарам, хацелася. А народ “безмолвствовал”. Так, на думку Сахуты, адбылося і ў снежні 1991 года,

На душы ў яго было трывожна і тужліва: колькі ён будзе тут марнець.сядзець, як воўк у лесе. Без жонкі, удалечыні ад унукаў і дзяцей. У радыяцыйнай зоне, адкуль усе разумныя людзі ўцяклі, а ён прыехаў са сталіцы, з высокай пасады. Ну, калі сталіцу, шыкоўную кватэру ён пакінуў сам, то з пасады яго турнула жыццё. Часам Андрэй разважаў: а каб не здарыўся жнівеньскі пут, ці каб путчысты перамаглі, што было б? Падпісалі б новы саюзны дагавор. Далі болей свабоды і самастойнасці саюзным рэспублікам. І ён, Сахута, сакратар абкама партыі па ідэалогіі, затаўся б на сваім пасту, кіраваў бы і далей, вядома ж, з улікам новых жыццёыых рэалій. Можа, таму і разваліўся Саюз непарушны, што кіраўнікі ягныя, прычым самыя высокія. не ўлічвалі жыццёвых рэалій.

Думкі, думкі... Часу ў Андрэя на роздум хапала. Кароткія восеньскія дні дагаралі, акурат свечкі на ветры. Доўгімі восеньскімі вечарамі ён варочаўся на мулкім ложку, а сон не браў. Праз тонкую перагародку чуў маладое сакавітае пахрапванне суседа Віктара. Калі ўвечары распівалі паўлітэрку, Андрэй засынаў хутчэй , затое рана прачынаўся. І зноў думкі распіралі галаву.

Іншым разам, у добрае надвор’е, ускідваў на плечы стрэльбу і выходзіў з дому яшчэ цёмначы. Крочыў па лясной дарозе да Бесядзі, на ўзлеску паварочваў управа на Бабіну гару і там сустракаў світанак. З высокай гары пазіраў на родную вёску ў цёмных прысадах. Лічыў рэдкія слупкі дыму над хатамі, вочы самі адшуквалі гэткі ж слупок, нібы сцежку ў неба, над іхняй хатаю. Значыць, Марына ўжо не спіць, гатуе сняданак, Бравусаў тупае па двары, даглядае гаспадарку. Зрэшты, не ўсё так блага, не ўсё безнадзейна. Вось Марына хоць на схіле жыцця знайшла сваё шчасце. Дружна, душа ў душу, жывуць настаўнік Мамута і Юзя.

Згадка пра іх грэла Сахуту: Юзя таксама кінула Мінск і прыехала ў зону дзеля свайго кахання. А ён? Наадварот — уцёк ад сям’і. Міжволі ўзгадалася Паліна. Хоць бы паклікалі ў раён на якую-небудзь нараду, ці самому знайсці нагоду для паездкі. Але ў лясгас паказвацца няёмка, падумае дырэктар: не можа Сахута дачакацца павышэння, прывык даваць указанні.

Сахута спусціўся да ракі. Беражніцы замерзлі, па вадзе плыў шарэш — ледзяная каша, рака дымілася параю. На паваротцы, дзе плынь білася ў бераг, падмывала яго, лёду не было, адно прыбівала сюды шарэш. Андрэй разгроб ледзяную кашу, памыўся. Халодная, аж калола ў пальцы, вада была мяккая, пахла водарасцямі, рыбінаю луской і яшчэ нечым таямнічым і з маленства родным.

Настрой трохі палепшаў, на душы пасвятлела, захацелася далей цягнуць жыццёвы воз і спадзявацца на лепшае. Назад ішоў весялей, аглядаўся па баках, свежых пнёў, слядоў браканьерскіх “парубак”, не заўважаў, дый не было каму красці лес на дровы ці будоўлю. Прывезці адсюль дроў, значыць, ператварыць уласную печ у хатні рэактар.

У лесе ўжо зусім развіднела, калі Сахуту дагнаў Косця Варонін, узрадаваўся, саскочыў з веласіпеда.

— Добрай вам раніцы, Андрэй Мацвеевіч! — Косця з насцярогаю працягнуў шырокую халаднаватую далонь, а раптам Сахута не падасць яму, браканьеру, руку. Але той шчыра паціснуў працягнутую далонь — спрацавала звычка камсамольскага і партыйнага функцыянера. — Вы так рана ўжо на пасце? Ці на паляванне хадзілі? Дык жа без трафеяў...

— Якое там паляванне? Захацелася прайсціся. Дзеля ранішняй зарадкі.

Косця моўчкі вёў веласіпед, гучна шлэпаў вялізнымі гумовікамі. На правым боце, бліжнім ад Сахуты, ён згледзеў заклееную дзірку, акурат вышэй шчыкалатак, дзе звычайна хутчэй зношваюцца боты. Дарога была пясчаная, да таго ж пачынаўся пад’ём, удалечыні ўжо прасвечвалася поле, а там і лясніцтва. Косця разумеў, што тут самы час пачынаць гаворку, бо ніхто не падслухае, ніхто іх не ўбачыць. Але не ведаў, з чаго пачаць, язык нібы прысох у роце, цяжка вымавіць хоць адно слова. А трэба ж параіцца, дзеля чаго і выбраўся яшчэ прыцемкам у дарогу. І калі ўбачыў Сахуту на лясной дарозе, ажно ўзрадаваўся: можа, і пашанцуе яму, можа, гэты чалавек падкажа яму выйсце з жыццёвага тупіка.