Леанід Левановіч - Палыновы вецер

Шырокія падрапаныя Косцевы далоні ўчапіліся за халодны, настылы трос, цяжкі, набрынялы паром неахвотна зрушыўся з месца, памалу пачаў аддаляцца ад берага.

Да лесу дайшоў хутка. Вецер, здаецца, выдзьмуў хмель з галавы, Косця уздыхнуў вальней. Дарогаю трапляліся на вочы баравікі. У кішэні знайшоўся цэлафанавы пакет, сцізорык, і Косця ўзяўся збіраць грыбы. Зразаў самыя маладыя, крамяныя, на тоўсценькіх ножках. І так захапіўся, што забыўся на ўсе свае беды і няшчасці, і цяжкія думкі паступова знікалі з галавы. За ўсё лета ён ні разу не схадзіў у грыбы — не было калі, а тут гэтулькі баравікоў! І самае дзіўнае — іх было шмат паўз дарогі, з абодвух бакоў. Дзятва пайшла ў школу, дарослым не да гэтага, вось і высыпалі грыбы, хоць касою касі.

Пакуль дайшоў да вёскі, назбіраў амаль поўны пакет, схаваў яго пад елачкай, пашыбаваў да крамы. Здаля ўбачыў адчыненыя дзверы, узрадаваўся, аж на душы пасвятлела: зараз “атаварыцца”, возьме пляшку, чаго-небудзь на зуб, уладкуецца ў лесе... Але ні віна, ні гарэлкі ў краме не было — учора ўсё падчысцілі. Згледзеў круглыя флакончыкі трайнога адэкалону, узяў два і пачак пячэння. Знайшоў у лесе свой пакет з грыбамі, тут жа пад елачкай, першы раз у жыцці, каўтнуў з флакона. Тонкі пякучы струменьчык разліваўся ўнутры і быццам спальваў усё на сваім шляху. Пасядзеў троху на пні, але было холадна, і Косця памалу, нага за нагу, пацягнуўся дамоў.

Зноў цяжкія думкі апанавалі яго. І здавалася, што праз усё жыццё не меў ён радасці — адны пакуты, халадэча, галадуха, цяжкая праца без выхадных. Светлы ўспамін застаўся ад службы ў войску і ад першага году сямейнага жыцця. Гэта быў шчаслівы год, сапраўды мядовы, поўны пяшчоты і ласкі. Год канчаўся, прыкметаў цяжарнасці не было, маладыя, іхнія маткі, пачалі трывожыцца. Косцевы падазрэнні, што Ксеня грашыла да яго, мацнелі. Але пачутае ад Палажкі Шкурдзюковай прымусіла думаць і пра людскі праклён. Гэтыя думкі не прыбавілі шчасця ў Косцевым жыцці, наадварот зрабілі яго маўклівым і пахмурным.

...Вецер нарэшце пашкуматаў попельна-шэрыя хмары, выбліснула зыркае восеньскае сонца, але Косцеў настрой не палепшыўся. Хмуры, зацяты, сярдзіты на жонку, на сябе, і нават на ўвесь свет, пераступіў ён парог сваёй хаты.

Аксеня, як і раней, ляжала ў ложку. Павярнулася да сцяны, калі ён увайшоў у хату. Нічога не кажучы, Косця ўзяўся парадкаваць грыбы. Перабраў, абрэзаў карэньчыкі, старанна вымыў, большыя парэзаў драбней. Падпаліў у пліце, парэзаў на дробныя кавалачкі старога сала, ускінуў на патэльню, потым нарэзаў цыбулі. Грыбы тым часам варыліся ў чыгунку. Калі яны пакіпелі, зліў ваду, грыбы высыпаў на патэльню. Яна зашыпела, засквірчэла, уся хата напоўнілася звабліва-смачным водарам. Косця адчуў, што моцна прагаладаўся.

І тут расчыніліся дзверы, уляцела раззлаваная цешча Хадора са слязьмі на вачах. Раскрыла рот, каб абрынуць на зяця-п’янтоса цэлы вадаспад праклёнаў, але ўбачыла яго каля пліты, дзе ён лыжкаю памешваў грыбы, удыхнула казытлівы іхні пах і застыла з адкрытым ротам. Косця разумеў, што абвастраць сітуацыю ніяк нельга, трэба шукаць шлях да міру і згоды. Ён спакойна памешваў грыбы, левую, моцна падрапаную руку, схаваў за спіну. Як можна спакайней ён прамовіў:

— Праходзьце, мама, сядайце. Грыбы сычас будуць гатовыя.

Пачуў, як за шырмаю заварушылася Аксеня. Пачула гэты рух і Хадора, патэпала туды. Неўзабаве з-за шырмы пачулася галашэнне:

— А мая ж ты дачушка! Што ж ён з табою зрабіў?! Трэба ў міліцыю заявіць. Пайду ў кантору, пазваню. Ах, ты паліцэйскі выблядак...

Косця сціснуў зубы, кусаў язык, каб не адмацюкаць цешчу, не ўзяць яе за каўнер і не выкінуць з хаты. Ён моўчкі паставіў грыбы на стол, закапцелы чайнік на пліту і крутнуўся за парог. Куды ісці? Да каго? Да сваіх сябрукоў-сабутыльнікаў, з якімі ўчора піў? З такімі рукамі, падрапанымі да крыві, куды пойдзеш?

Яго пачалі біць дрыжыкі, бо выскачыў нават без шапкі. Намацаў у кішэні кухвайкі круглы флакон, таксама халодны, настылы, дрыжачымі рукамі адкаркаваў, каўтануў пякучай вадкасці, схаваў флакон каля вугла пад дрывамі і пайшоў у хату. У жываце пякло, хацелася нечым заесці.

У хаце было ціха. Жанчыны спакойна, сцішана перамаўляліся. “Значыць, участковага не пабегла клікаць. І не пабяжыць. Сыну-начальніку будзе сорамна. Дый я — не апошні чалавек. Брыгадзір...” Косця сеў за стол і ўзяўся есці грыбы. Высунулася з-за шырмы Хадора.

— Смачныя грыбкі. Паспрабуйце, мама, — нечакана для сябе ціха прамовіў Косця.