Леанід Левановіч - Палыновы вецер

І хоць раса ўжо выпала густая, каса рэзала слаба, бо затупілася, мянташыць яе даводзілася ўсё часцей. Дый стома ўжо адчувалася, узмакрэла спіна пад палінялай клятчастай кашуляй. Пётр Еўдакімавіч зноў узяўся за мянташку, слухаў, як звон касы залівіста рассыпаўся па бярэзніку, які атуляў Канчанскі ручай. Касіць ён пачаў па абедзе, з паўгадзінкі падрамаў, бо ўставаў рана, і калі днём не прыляжа, то пад вечар ногі зусім адмаўляюцца насіць старэчае цела, а трэба ж яшчэ нешта рабіць: ці дровы сячы, ці касіць. А тут ужо і пчол карміць трэба: заўтра 25 жніўня, самы час пачынаць...

Мамута акінуў паглядам скошаную дзялку — амаль палову ўчастка выкасіў. Заўтра ўранні паклепле касу і даб’е ўвесь бульбоўнік. Раса цяпер трымаецца позна, бо ўранні зямлю ахутвае сівою коўдраю густы туман. Ён ужо наважыўся ісці дамоў, як убачыў Юзю. У жоўтай кофце, чырвонай спадніцы яна ішла з вядром да студні. “Позняя мая кветка, — мільганула думка. — А чаму позняя? — запярэчыў сабе. — Мы пазнаёміліся так даўно. Неўзабаве сорак гадоў нашаму грэшнаму каханню...”

— Пятрок! Можа, хопіць на сёння? Хадзі вячэраць, — гукнула Юзя. — Заўтра будзе дзень. Тады і дакосіш.

— Добра. Іду. Спаласнуся толькі.

Ён павесіў касу пад страхою лазні і патупаў па сцежцы між бярэзніку да ручая. А думкі паляцелі ў мінулае, у далёкі пасляваенны час.

Тады ён, дырэктар пачатковай школы, бацька чацвярых дзяцей, прыехаў на вучобу ў Мінск. О, як не хацела яго адпускаць Тацяна! Але ён шмат разоў ёй казаў: “Трэба скончыць універсітэт. А то прыедзе хлапчук з дыпломам...” Паступіў ва універсітэт, уладкаваўся на кватэру. І нечакана ў яго закахалася дачка гаспадыні, Юзя. Муж ейны загінуў на фронце, засталася Юзя ўдавою з малой дачушкай. Увечары, калі гаспадыні дома не было — яна працавала на швейнай фабрыцы ў другую змену, а Юзя ў першую, — Юзя хуценька ўкладвала малую, заходзіла ў пакойчык кватаранта: “Пеця, што ты ўсё марнееш над кніжкамі? Я сёння палучку атрымала. Купіла віна. Давай павячэраем...” Вячэралі, пілі віно. Кранулі яго Юзіны словы: “Не тое, што нажыцца. Нават наглядзецца на мужа не паспела. Пайшоў на вайну, як Мінск вызвалілі, і не вярнуўся... Загінуў у Нямеччыне”. А праз дзень Юзя казала: “Сёння ў кінатэатры фільм новы паказваюць. Узяла два білеты. Давай сходзім. Не пайду ж я адна гэткаю цемраю”. — “У мяне заўтра семінарскія заняткі. Могуць выклікаць. Буду стаяць, як пень”, — бараніўся Пятро. “Ай, Пеця, дарагі ты мой. Колькі ў цябе яшчэ будзе семінарскіх заняткаў!” І ён ішоў у кіно. А потым была прэм’ера ў Купалаўскім тэатры, у якім ён ніколі не быў раней. А пасля кіно, тэатра Юзя клікала яго ў свой пакой, пяшчотна абдымала. Скончылася тым, што аднойчы яна прызналася: “Пеця, дарагі мой, зацяжарыла я...” А тут прыйшоў ліст ад жонкі: захварэў Юрка, самы малодшы, пяцігадовы сын.

Кінуў Мамута вучобу, Мінск, пяшчотна-ласкавую Юзю і вярнуўся дамоў. Потым вучыўся завочна ў Магілёве. З Юзяй убачыўся, калі ягоны сын, малы Петрык, хадзіў у першы клас. У Мінску Мамута бываў толькі па службовых справах, а такая нагода выпадала рэдка Праўда, калі выйшаў на пенсію, а ў Мінску асела пасля замужжа дачка, пачаў ездзіць часцей . Тацяне.гэта не падабалася. Успыхвалі спрэчкі, з гадамі ў яе псаваўся характар. Пятрок і не ведаў, што некалі ёй трапіла Юзіна пісьмо. Тацяна балюча перажывала мужаву здраду, але выгляду не падавала, а той ліст схавала... Аднаго разу яны пасварыліся з-за нейкай драбязы, Тацяна абазвала яго кабялём і папікнула мінскай “блядзішчай”.

Апошнія гады Тацяну мучыла гіпертанія, усё часцей балела сэрца. І пачала яна хварэць яшчэ да Чарнобыля. А пасля таго, як Хатынічы засыпала радыенуклідамі і вяскоўцам дазволілі адсяляцца — за старыя пабудовы плацілі грошы, першымі пачалі выязджаць сем’і з малымі дзецьмі, а потым, як нітка за іголкай, за імі пацягнуліся і старыя. Думалі, ламалі галовы і Пятро з Тацянай: ехаць ці не ехаць. Дзеці клікалі і ў Мінск, і ў Магілёў. Перасяленне ў Мінск Тацяна адвяргала, бо там жыла Яна. На Магілёў была згодна, але дачка мела невялікую кватэру, дый горад, прапахлы хіміяй, пасля водару прыбяседскага лесу, іхняга бярэзніку, чыстай крынічнай вады нельга было назваць раем.

Старому Мамуту цяжка было кідаць сваю хату, перавозіць на новае месца пчол. Шкада было пакідаць і лазню, якую сам збудаваў, і любімы бярэзнік над ручаём. Ехаць у суседнюю Белую Гару, куды перасялілася большасць хатыньчан і пацягнулі з сабою ўсю радыяцыю, нават хлеўчукі перавезлі, Пятро лічыў непатрэбным. Тацяна таксама не рвалася пакідаць родную вёску, бо менавіта для яе Хатынічы былі радзімай ейных бацькоў і дзядоў. Дый здароўе Тацяны пагаршалася з кожным днём.