Леанід Левановіч - Палыновы вецер

Лічаныя дні,пазначаныя ў пуцёўцы, бы жоўтыя лісты з дрэў, мільгалі хутка. Прыехаў Аўхім дамоў. Прося ўзрадавалася: “Ну во, аж памаладзеў. Трэба і мне ў санаторый з'ездзіць”. Пад вечар завітаў сусед Грышка. Рося паставіла пляшку. Кульнулі па кілішку. Аўхім расказаў. Як напачатку замардавалі працэдуры, расхваліў падводны масаж, які вельмі старанна рабіў малады барадаты фельчар.

—Ён і жанчынам робіць масаж? — зацікавілася Прося.

— Не, толькі мужыкам, — запярэчыў Аўхім.

— Ну прызнайся, дзядзька Аўхім, зарэла пуцёўка ці не?

— Згарэла! Мне ж далі “гарашчую”.

— Мусіць, нерашучы быў. Сарамлівы, — сказаў Грышка.— Ета ж як у той гісторыі: прыехала кабета ў санаторый, і тут жа да яе кавалер. У першы вечар пальчык пацалаваў. У другі — ручку. На трэці локцік пагладзіў. Не вытрымала кабета: “Ты што ж думаеш? Я сюды на два гады прыехала?” — зарагатаў Грышка.

Засмяяўся і дзед Аўхім. І Прося заўсміхалася, ласкава зірнула на дзеда. Узяла вядро і пайшла на двор.

— Ведаеш, Грышка, масаж мне рабіла жанчына. Маладая бабуся.

— Значыць, пуцёўка не згарэла! — яшчэ гучней зарагатаў сусед.

— На жаль, папраўдзе згарэла. Параіла прыехаць улетку. Дык бы сустрэліся ў грыбох. Дзе расцець зялёны мох.

— Го, дзядзька! Тады ўсё яшчэ наперадзе. Маладому дзеду з маладою бабай — малаодое ў галаве. За такі падводны самаж і чарку кльнуць не грэх.

А на дварэ буяла вясна. Той самы час, калі нават трэска на трэску лезе. Смяялася сонца, спявалі птахі. Жыццё ішло спрадвечнаю хадою.

2004-2006

Чалавек стаяў на беразе акіяна. Малахітава-зялёныя хвалі з шумам набягалі на пясчаны бераг.

— Ну, здароў, дружа! Даўно мы не бачыліся. Ажно сорак пяць гадоў,...

— Даўно, даўно, — зашумелі ў адказ хвалі, з шоргатам падкацілі да ног. Быццам хацелі лізнуць чаравікі, нібы радаваліся сустрэчы.

Чалавек адступіў назад, азірнуўся. Гэта была затока, падобная на падкову. Па баках яе на скалістых берагах высіліся белыя дамы, а ў сярэдзіне шэраю коўдраю разлёгся пляж. Улетку тут было поўна людзей. Тады невялікі горад Ёрк, штат Мэйн, ажываў. Маладзеў. Цяпер на пляжы стаяў адзін-адзінюсенькі чалавек — настаўнік гісторыі ды геаграфіі з глыбіннай вёсачкі, што на Магілёўшчыне, Міхась Пятровіч Аксючыц.

Ён прыехаў у Амерыку да сына. Прыехаў упершыню, таму і сустрэча з Атлантыкай была першая пасля доўгага расстання. Сын прывёз яго сюды з Бостана за сто пяцьдзесят вёрст. Тут яны падняліся на гару, палюбаваліся надзвычай прыгожымі краявідамі. Затым спусціліся ўніз, да вады. Сын з жонкаю пайшлі ў мясцовы супермаркет, а Міхась Пятровіч застаўся сам-насам з акіянам. Ён пашкадаваў, што няма побач унука Андрэйкі — хлапец на занятках, вучыцца ў трэцім класе. Як і ўсе тутуэйшыя дзеці, гаворыць у школе на ангельскай мове.

— А ты ўсё шуміш, мой дружа, як і тады…

У маладосці Міхась служыў на Балтыцы. Плаваў на невялікай дызельнай падлодцы. Аднойчы яго выклікаў камандзір:

— Сташы матрос Аксючыц па вашым загадзе прыбыў!

— Вось што, Аксючыц, ты класны гідраакустык. Вочы і вушы карабля. Такія кадры патрэбны на атамнай субмарыне. Паедзеш на Паўночны флот. Балтыка мелкая для вялікіх лодак.

І пачалася Міхасёва служба на атамнай субмарыне. Урэзаўся ў памяць далёкі паход. Як толькі хвалі зліліся над рубкай, на лодцы нібы ўсё спынілася. Ніякай “баўтанкі”, ні шчымлівага піску чаек, ні пеністага буруна за кармою. Не бачыш нічога апрача белай выгнутай столі, пераплеценай мноствам рознакаляровых труб і трубачак. Чуваць адно манатонны гул механізмаў, галасы сяброў, каманды вахценнага афіцэра. Зрэдку з акустычнай рубкі чуліся гукі, якія нагадвалі крык чайкі. Гэтыя гукі нараджае гідралакатар — такі хітры прыбор для вызначэння адлегласці пад вадой.

Лодка плыла, але маракі не адчувалі прасторы і часу. На Зямлі дні змяняліся начамі, зноў свяціла Сонца, ішоў дождж або віхурыла завіруха. Усміхаліся з неба зоркі. На лодцы свяцілі адны і тыя ж плафоны, у пэўны час адны і тыя ж каманды няўмольна падымалі матросаў з вузкіх ложкаў — заступаць на вахту.

Аднойчы ўсплылі. Вахценны афіцэр аб'явіў, што гэта — Атлантыка. Вольныя ад службы маракі высыпалі на палубу. Падняўся па трапу наверх і Міхась. У вочы сцебанулі яркія промні святла, пачуўся салёны водар акіяна.

— Кіт, братва! Глядзіце, справа па борту — кіт!

Міхась убачыў нейкую гарбатую аграмадзіну. Вакол яе віравала вада. Цёмны хвост, нібы прапелер, раз-пораз уздымаўся над пеністымі хвалямі.