Леанід Левановіч - Палыновы вецер

А калі Ты, Палыновы вецер, залятаеш у хату, Ты заклікаеш да абнаўлення. Ты рушыш усё, што састарэла, згніло і аджыло свой век. А сам Ты, Вецер, нідзе не нараджаешся і нідзе ніколі не паміраеш, бо Ты вечны.

Як вечная наша Зямля-Матухна. І на ёй Чалавек.

Снежань 2002 — сакавік 2008

Неяк уранні дзед Аўхім пачуў адчайны піск гусяняці, крутнуўся за веранду і ўбачыў у кутку двара пеўня, які калашмаціў малое гусяня. Дзед кінуўся на дапамогу, а з другога канца двара. Растапарырыўшы крылы, з грозным шыпеннем імчаў гусак. Ён апярэдзіў гаспадара. Скубануў пеўня за хвост, той вопрамеццю кінуўся наўцёкі. Гусянё пачыкільгала да сваёй сям'і. а гусак задраў дзюбу ўгору, пераможна загагатаў. Гусыня-маці пяшчотна гэгала. Нібы гладзіла дзюбаю малое. Але ў ейным голасе чуліся ноткі дакору: што ж ты, неслух-гарэза, адбіўся ад сям'і. Вось і атрымаў прачуханку.

З таго дня гусак люта ўзненавідзіў пеўня і не даваў яму праходу. Аўхім спрабаваў памірыць іх. Але спроба не ўдалася. Ён расказаў пра здарэнне жонцы Просі, прапанаваў:

— А можа, у суп пеўніка?

— Ты што? — узбурылася Прося. — Еткі малады, прыгожы пеўнік. Дый квактуха яшчэ не выцвела пылянят. І да восені далёка. Куры без пеўніка несціся перастануць. Хіба ты іх тапатць будзеш? — падсміхнула дзеда.

— От. раскудахталася! Цябе толькі зачапі, балаболку,— нязлосна буркнуў Аўхім. Узяў касу і пасунуўся з двара.

Праз колькі дзён Прося сама ўбачыла, як гусак загнаў пеўня ў кут і дзёўб яго з усяе моцы. Прося злавіла гусака. Заціснула між каленяў крылы і падсунула пеўніку, каб напалохаў свайго крыўдніка і той болей не чапіўся.

— Пыль-пыль-пыль! Пеця, хадзі. Не бойся. Скубані яго. Каб не лез…

Пеўнік агледзеўся. Імгненна ацаніў сітуацыю. Бліснуў чырвона-аранжавым помслівым вокам і давай дубасіць гусака. “Ну, дос. Правучыў разбойніка і годзе”. Прося адпусціла гусака. Той даў драла. Але пеўнік, быццам каршун-шуляк . узляцеў угору. Дагнаў гусака, уссеў на спіну і пачаў лупасіць дзюбаю ў шыю. Гусак кружыў па двары. Матляў доўгаю шыяй, але скінуць наезніка не мог. Баба Прося застыла бы ўкапаная, аж рот раскрыла ад здзіўлення: такога павароту ніяк не чакала. Цяпер давялося ратаваць гусака. Прося схапіла дзяркач і сагнала пеўня-забіяку.

Неўзабаве вывеліся пыляняты. Іх было трынаццаць — акурат гэтулькі яек паклала Прося пад квактуху.

— От. малайчына наш пеўнік. Усе яйкі найграныя. Працаўнік. — пахваліў яго Аўхім.

— Не тое. што ты, — упікнула дзеда Прося.

— Дык ён жа саўсім малады. А я восьмы дзесятак распячатаў. Быў і я калісьці рысаком. У мядовы месяц было шэсць разоў на начы. Сёмы — ўстаючы. Хіба ты забылася?

— Помню, Аўхімка, усё помню. Такое не забываеца.

Неяк адвячоркам, калі гусі вярнуліся з пашы, Аўхім убачыў незвычайнае відовішча: пеўнік уссеў на гусака і ганяў яго па двары. Дзед аж аслупянеў. Паклікаў Просю.

— Паглядзі! Што робіцца! Чыстае кіно. Баявік амерыканскі. Пеўнік дубасіць гусака! Ета ж ён сваіх дзетак бароніць. Во, прырода! Пеўнік перамог

страх…— разважаў Аўхім.

— Чаго рот разявіў? Ратуй гусака! А то еты разбойнік задзяўбе да крыві.

Прося дзеркачом сагнала пеўня. Гусей зачыніла ў пуні. Пра сваю педагагічную практыку” нічога не сказала. Певень, нібы баксёр-пкраможца на рынг, важна хадзіў па двары. Не пазнаць было пеўня! Сам чорны, а шыя і хвост жоўта-пярэстыя, ярка-чырвоны грэбень. Аўхім залюбаваўся пеўнем-забіякам, пайшоў пахваліцца суседу Грышку.

Аднойчы нядзельным ранкам пеўнік зноў уссеў на гусака. У гэты час завітаў на двор сусед Грышка. Тракатрыст і заўзяты пчаляр. Грышка зарагатаў гэтак гучна, што суседзі павыбягалі з хат, сабраліся ля Аўхімавага двара. Усе дзівіліся. Вохкалі. Прося ўхапіла дзяркач, загнала пеўня ў куратнік. Але народ не хацеў разыходзіцца. Гэты момант скарыстаў Гршыка. Расказаў жарт.

— Служыў я на Каўказе. У Грузіі. Ну. пры камуністах яшчэ. Неяк у нядзелю пайшоў на рынак. І вось прадае чалавек пеўня. Падышлі дзве кабеты. Пытаюцца: “Колькі каштуе пеўнік?” — “За пятнаццаць рублёў аддаю”. — “А ён курэй топча?” – “Какой топча? Он інтэлігентный петух. Оч-чэнь харошы”. — “Дык на храна ён трэба. Гэткі анцілягент”. Прадаваец усё зразумеў. Тут жа змяніў пласцінку. Пачаў крычаць: “Прадаецца пятух. Атлычны таптун! Кура топча! Утка топча! Гусі — топча! Учор авечку адтаптаў!” Натоўп сабраўся. “Нуй певень. — пачуліся галасы.— Што ж ты прадаеш такога героя?” –“Панымаеш, падлэц. На жонку паглядаць пачаў..”