Леанід Левановіч - Палыновы вецер

— Раз яна шкодная, дык навошта чалавек яе прыдумаў?

Пытанне ўразіла Андрэя Сахуту сваёй лагічнасцю. Ён пачаў тлумачыць, што з дапамогаю атамнай энергіі чалавек вырабляе электрычнасць, іначай у кватэры было б цёмна, на вуліцах не гарэлі б ліхтары, не хадзілі б па рэйках трамваі. Толік слухаў уважліва, хоць і не ўсё, відаць, разумеў. Раптам ён сказаў:

— Дзеда, а я не хачу паміраць. Раз нарадзіўся чалавек, дык хай жыве і жыве.

— Правільна, унучак. Мы будзем жыць. І мама твая, і бабуля. Усе будзем жыць. Насуперак усялякаму ліху.

— А ваўкі ёсць у тваім лесе, — нечакана спытаўся Толік.

— Ёсць. Але ваўкі не такія страшныя, як пра іх пішуць. Чалавека яны баяцца. У лесе багата птушак.

Андрэй перавёў гутарку на птушак, каб не палохаць малога: размова перад сном пра ваўкоў не дужа супакойвае дзіцёнка. Ён пералічваў, якія птушкі жывуць у лесе, гаварыў нетаропка, сцішаным голасам.

— А цяпер, унучак, яны ўсе спяць. Сінічкі зашыліся ў свае дуплянкі, сарокі дрэмлюць пад яловымі галінамі, вераб'і забіліся пад стрэхі. Усе, усе спяць Нават вецер стаміўся за дзень, прылёг пад высокаю елкай, уздыхае, варочпецца і ціха- ціха засынае…

Андрэй заўважыў, як паступова павекі малога нібы зліпаліся, дыханне зрабілася роўным, глыбокім. Сон змарыў малога мысляра. Ён пазіраў на ўнука і адчуў, што вочы павільгатнелі, ён гатовы заплакаць. Трывожнае пачуццё авалодала ім: што чакае ў жыцці гэтага малога чалавечка? Расце ён без бацькоўскай ласкі. “Які мярзотнік, — падумаў пра былога зяця, — кінуў такое дзіцятка. Я павінен замяніць яму бацьку. Падняць яго на крыло”. А яшчэ падумалася: жыць трэба доўга, каб дачакацца праўнукаў.

Пятро і Ева прыехалі гадзіны за дзве да Новага года. Даўнія сябрукі прыдзірліва агледзелі адно аднаго, асабліва прыглядаўся Пятро: быццам шукаў адбітак радыяцыі, сляды перажытага на твары, ва ўсёй паставе. Пераканаўся, што сябар трохі схуднеў, пастарэў, зрабіўся спакайнейшым, больш стрыманым, нават гаварыць стаў павольней.

Яшчэ з большай прыдзірлівасцю аглядалі адна адну жанчыны. Асабліва прыглядалася да госці гаспадыня, бо Ева была маладзейшая ажно на шэсць гадоў. Хоць ты, галубка, і маладзейшая, падумала Ада, але пастарэла ты мацней за мяне і патаўсцела болей. Прыбавіў вагі і Пятро, але свой “мазоль”, як ён выразіўся, не хаваў і не саромеўся яго.

— Ты малайцом, Андрэй. Стройны, паджары. Вось, што значыць праца на свежым паветры. А я сяджу, нібы крот, над рукапісамі. Свету белага не бачу. Бруха расце, хоць і зарадку раблю. І ў басейн хаджу. Уранні па выхадных днях бегаю.

— Прыедзь да мяне на месяц. Уладкую егерам. Увачавідкі твой мазоль спадзе.

Госці распраналіся, сцішана гаманілі, бо Андрэй без залішняй дыпламатыі папярэдзіў: малы Толік заснуў. Потым селі за стол. Пілі за стары год.

— Хоць Каза і наламала дроў, але, можа, усё наладзіцца. Утрасецца, уляжацца, — Пятро агледзеў застолле, зірнуў на Андрэя, быццам прасіў дазволу сказаць тост. — Развал Саюза закрануў мільёны людзей. Правільней, зламаў лёсы мільёнаў. А закрануў усіх, як раней пісалі і гаварылі, усіх савецкіх людзей. Мы выраслі пры гэтай уладзе. Мы — ейныя дзеці, — Пятро памаўчаў, уздыхнуў. — Дарагі мой дружа, Андрэй, табе, мусіць, давялося перажыць болей за ўсіх.

— Чаму болей за ўсіх? Я так не думаю, — запярэчыў Андрэй. — Давайце вып’ем за стары год.

— Не, прабач, дай мне закончыць. Я перайшоў з адной пасады на другую. Па сваёй ахвоце. Прычым цяпер маю большы аклад. А ты з высокай пасады грымнуўся на зямлю. З гэткай вышкі ды ў радыяцыйную зону. Я дакараю сябе, што не заўсёды падтрымліваў... І тут Ада Браніславаўна — малайчына. Яна забяспечыла тыл.

Ніхто не заўважыў, як пачырванела Ада — яна лепей за ўсіх ведала, што думала пра мужа ў тыя дні пасля ГКЧП. І не толькі думала, а й казала. І не раз, і не два кідала ў твар крыўдныя, абразлівыя словы “партыйнаму балбатуну”, які нічога не выслужыў у дзяржавы і партыі, мусіў ехаць у радыяцыйную зону шараговым ляснічым.

— Ну, і я іншы раз памылялася. Я была супраць, каб Андрэй ехаў у зону. Здароўе — даражэй за ўсё. Ну, але, дзякуй Богу, усё наладжваецца. У райцэнтры радыяцыі меней. І пасада салідная. Галоўны ляснічы — адзін на ўвесь раён, — з гонарам сказала Ада. — З гэтай пасады можна і ў Мінск скокнуць. І я б хацела, каб гэта адбылося як мага хутчэй.

— Не ўсё так проста, мая даражэнькая. Але будзем спадзявацца на лепшае. Ну што, як людзі кажуць: нешта ў горле драпачыць?

— Давайце вып’ем, каб надыходзячы год Малпы быў дабрэйшы, здаравейшы, шчаслівейшы, — Пятро ўзняў чарку.