Карсан Маккалерс - Балада пра сумнае кафэ

Тым часам капітан Пендэртан стаяў у самым пачатку дарожкі для верхавой язды побач з сяржантам, пад камандай якога была стайня, трымаючы ў руках ліхтар-«маланку». Ён даплёўся да гарнізона, калі было ўжо зусім цёмна, і паведаміў, што конь яго скінуў, а сам уцёк. Цяпер яны спадзяваліся, што Жарптах сам знойдзе дарогу назад. Капітан ужо абмыўабдзёрты твар і з’ездзіў у шпіталь, дзе яму зашылі шчаку, налажыўшы тры швы. Але ён не мог ісці дадому. Не толькі таму, што ў яго не хапала смеласці сустрэцца з Леанорай, пакуль конь не вернецца ў стайню,— сапраўднай прычынай было тое, што капітан чакаў чалавека, якога ён ненавідзеў.

Ноч была спакойная і ясная. Месяц свяціў на тры квадры.

У дзевяць гадзін яны пачулі ўдалечыні тупат конскіх капытоў. Ён набліжаўся, але вельмі марудна. Хутка паказаліся стомленыя змрочныя постаці радавога Уільямса і двух коней. Салдат вёў іх абодвух за вуздэчку. Крыху жмурачыся, ён падышоў да ліхтара і кінуў на капітана такі доўгі і дзіўны позірк, што сяржант ад нечаканасці зусім разгубіўся. Ён не ведаў, што рабіць у гэтай сітуацыі, і вырашыў пакінуць гэта на меркаванне капітана. Капітан маўчаў, але яго вейкі нервова паторгваліся, а моцна сціснутыя вусны дрыжалі.

Капітан пайшоў следам за радавым Уільямсам у стайню.

Салдат налажыў коням корму і абцёр з іх пот. Ён рабіў гэта моўчкі, а капітан стаяў каля стойла і назіраў. Ён глядзеў на спрытныя ўмелыя рукі салдата, далікатна акругленую шыю. Капітан быў ахоплены пачуццём, якое адначасова было і агіднае і прыемнае — нібыта ён і малады салдат, абняўшы адзін аднаго за голае цела, змагаліся ў смяротным паядынку. Стомленыя мускулы на спіне ў капітана так аслабелі, што ён ледзь трымаўся на нагах. Вочы пад дрыготкімі вейкамі палымнелі сінім пякучым агнём. Салдат спакойна скончыў работу і пайшоў са стайні. Капітан пайшоў за ім і глядзеў услед, пакуль той не знік у цемры. Яны так і не вымавілі ніводнага слова.

I толькі сеўшы ў машыну, капітан успомніў, што ў яго сёння госці.

Анаклета прыйшоў дадому позна вечарам. Ён спыніўся на парозе пакоя Элісан з пазелянелым і змучаным тварам, бо заўсёды стамляўся ад натоўпу.

— Ах! — уздыхнуў ён па-філасофску,— свет задыхаецца ад такой колькасці людзей.

Элісан здагадалася па мімалётным бляску яго вачэй, што нешта здарылася. Ён пайшоў у яе ванну і, закасаўшы рукавы сваёй жоўтай палатнянай блузы, памыў рукі.

— Лейтэнант Вайнчак прыходзіў праведаць вас?

— Так, ён праведаў мяне.

Лейтэнант быў у прыгнечаным стане. Яна паслала яго ўніз па бутэльку херасу. Калі яны выпілі віна, лейтэнант сеў каля ложка, палажыўшы на калені шахматную дошку, і яны згулялі партыю ў «рускі банк». Яна зразумела, але ўжо вельмі позна, што з яе боку было вельмі нетактоўна прапаноўваць яму гуляць у карты, бо лейтэнант ледзь адрозніваў карты, але стараўся схаваць ад яе гэтую слабасць.

— Ён толькі што даведаўся, што медыцынская камісія яго не прапусціла,— сказала яна.— Хутка прыйдуць паперы на яго адстаўку.

— Ну і ну! Вельмі шкада! — Памаўчаўшы, Анаклета дадаў: — А ўсё ж на яго месцы я б гэтаму радаваўся.

Пасля абеду доктар выпісаў ёй новы рэцэпт, і ў люстэрку, што вісела ў ваннай, яна бачыла, як Анаклета ўважліва агледзеў бутэлечку і паспрабаваў лякарства на язык перад тым, як адмераць ёй патрэбную порцыю. Мяркуючы па выразу твару, Анаклету не вельмі спадабаўся смак мікстуры. Але калі ён вярнуўся ў пакой, на твары яго ззяла ўсмешка.

— Вы ніколі яшчэ не былі на такім прыёме,— сказаў ён.— Што за збоішча!

— Збо-ры-шча, Анаклета.

— Правільней, бедлам. Капітан Пендэртан на дзве гадзіны спазніўся на арганізаваны ім самім вечар. А калі ён увайшоў, мне здалося, што яго пагрыз леў. Конь скінуў яго ў зарасніку ажыны, а сам уцёк. Вы ніколі не бачылі такога твару.

— Пераломы ёсць?

— Гледзячы на яго, я падумаў, што ён зламаў сабе хрыбет,— адказаў Анаклета з непрыхаванай радасцю.— Але трымаўся ён даволі добра — пайшоў наверх, пераапрануўся ў святочнае адзенне і стараўся паказаць, што ані не засмучаны. Цяпер ужо ўсе пайшлі, акрамя маёра і палкоўніка з рудымі валасамі, жонка якога падобная на просткую жанчыну.

— Анаклета,— мякка папярэдзіла Элісан. Анаклета некалькі разоў вымавіў гэтыя словы, пакуль да яе не дайшоў іх сэнс. Спачатку яна думала, што гэта — які-небудзь выраз з яго роднай мовы, і толькі потым яна нарэшце зразумела, што ён меў на ўвазе слова «прастытутка».

Анаклета паціснуў плячыма і раптам павярнуў да яе заліты чырванню твар.