Міхась Зарэмба - З павагай да зямлі і да людзей...

Пакуль мы бавіліся на возеры, хтосьці сцібрыў наша вясло. Можа, якраз сам паромшчык і прыхаваў: ясеневае, лёгкае, зручнае — Сомаў рабіў.

Іван адарваў з парома шалёўку, зрабіў такую-сякую апочыну — і вось, гоніць лодку, грабе патроху...

Неўзабаве сустрэўся нам рыбак — насаты, пажылы дзядзька. Сядзіць у старой пласкадонцы, і нос яго далёка відзён — вудаю тырчыць, адно без лёскі.

Бліжэй падплылі, параўняліся. Нос дзядзькаў схілены ўлева. Шчокі ўпалыя, такія, што нібы знутры, у роце, склееныя адна з адной.

Дзядзька загаварыў:

— О-о-у, хлопцы, як жа вы такой ламачынай грабяце?.. — Наблізіўся, зазірнуў да нас у лодку. — Гэта што ж вы такое запаймалі?

— Запаймалі тхароў, — пажартаваў Іван.

— Гм... Бабры. — Не прыняў жарту дзядзька. — Як жа вы іх чэрпаеце з вады?

— Гэтымі во снасцямі, — паказаў я на дзве незанятыя лавушкі, што ляжалі споверх укрытых сенам баброў.

— Пералавілі б вы іх усіх, а то рыбу ядуць, пражоры, зводу на іх няма, выблідкаў гэтых.

— Няпраўда, бабры не ядуць рыбу, — я ўзлаваўся на дзядзьку.

— Няўжо не ядуць?.. А што ж яны, па-твойму, ядуць?

— Бабёр — грызун, ён любіць кару лазы, асіны, траву... Рыбу выдры ды норкі ядуць. — Субяседніка майго ані не здзівілі гэтыя довады, ён глядзеў на мяне, як на няўцямца, недарэку.

— Нешта ж вы так, га?.. — перавёў недаўменны позірк на Івана. — Як можна без вясла на вадзе? — I — спачувальна-дагодліва, зычліва: — То, значыцца, вы мяне вымушаеце сваё вам аддаць.

— Напраўду можаце уступіць нам вясло? — зацікаўлена спытаў Іван. — Вы нас здорава выручыце.

— А закурыць дасцё?

— Махорка ёсць. — Я дастаў з чамадана васьмушку табакі (бацькаў запас) і аддаў дзядзьку, а той у сваю чаргу ўручыў Івану вясло. I што? Тут жа ўзяў са дна лодкі новае, запасное, зрэшты, такое ж нягеглае, як і гэтае, што ўжо стала нашым.

Іван паспрабаваў грэбці — можна, хоць з непрывычкі й нязручна: вясло крываватае, хіліць гэтак жа сама, як і дзядзькаў нос-рубільнік, улева. Лявак нейкі, а не чалавек.

Толькі падумаў я так, як тут жа пачуў:

— О-оу-у!.. — гугнява, у нос, прадудзеў дзядзька. — Табакі мне мала — вясло дубовае, крэпкае, а вы ўсяго адной васьмушкай адрабіліся. Што ў вас яшчэ ёсць? Можа, якіх пару рублёў даклалі б у прыдачу?

Мы натрэслі з кішэняў недзе капеек з трыццаць. Дзядзька палічыў манеткі й ваўкавата буркнуў:

— Мала... Вы начаваць у нашай вёсцы думаеце?

— А яна далёка адсюль? — спытаў Іван, гатовы прыналегчы на вясло і размінуцца нарэшце.

— Блізка, за паваротам... Вы каля трэцяй па ліку лазні прычальвайце — гэта мая. Магарыч мне паставіце. А я рыбкі пастараюся на закусь налаташыць.

I тут мы пачулі гуд машыны й трубны голас Малініна:

— Э-э-э-а-а-э-э!.. — крычаў ён непадалёку.

Бацька быў наперадзе нас, адгукнуўся на зовы, прытым акурат гэтак жа, як і Малінін, — па-тарзанску.

Дзядзька-рыбак перад тым, як развітацца, зняў сваю бывалую шапку з пакамечаным казырком, зачэрпнуў вады й напіўся.

З Малініным прыехала да нас незнаёмая жанчына. Шарык забрахаў, ускочыў у лодку — як жа, баброў ён аддаваць не хацеў.

— Пабрашы на іх, задай прыязджанам страху! — навучае бацька Шарыка і пасміхаецца. Затым да нас звярнуўся: — Баба нейкая з кабіны вылазіць, бачыце?.. З чаго б гэта?

Тыя падышлі, сталі вітацца. Шарык, няспешна з'еўшы Пецькаў пачастунак — ладны кавалак смажанай пячонкі, лёг і заспакоіўся: маўляў, вы там гаварыце, а мне баброў сцерагчы трэба.

Неўзабаве ўсе мы сядзелі на беразе Сожа, і Малінін гагатаў, нібыта гусак:

— Го-о, тут бы лета правесці, га?!.

— На будучы год мяне ўключыш у састаў брыгады Герасіма Андрэевіча, — смеючыся, гаварыла Вольга Раманаўна, якая, аказваецца, была ў Малініна за бухгалтара. — Я і кухарыць умею, і з лодкай магу ўпраўляцца. На байдарцы першае месца заняла на раённых спаборніцтвах. Вопыт такі-сякі маю.

— Чуеш, Андрэевіч? — Малінін падміргнуў бацьку. — Яшчэ адзін нахлебнік на тваю галаву, — усцешна рагатнуў і заціх на хвілю. Потым сказаў узбурана: — От, можна ставіць палатку і жыць!.. Трэба ж, такое месцейка здобнае. Тут жа рыбы-рыбы, а я, здаецца, блешні не ўзяў. Ну так, забыў на базе.

— Не доўга б ты пажыў у сваёй дзіравай палатцы — дажджы прагналі б у Маскву, — заўважыла Вольга Раманаўна. — Лічы, восень ужо, раздолле скончылася.

— Ой, Раманаўна, ды куплю я новую палатку, уцепленую, адно дай згоду хоць дзён пяток пабыць тут разам са мною. Шчупакамі абкармлю! — Малінін пасміхнуўся, ласкава гледзячы ў блакітна-мройныя вочы жанчыны, потым як бы спахопліваецца і кажа нам: — Хлопцы, усе гэтыя бабры пойдуць звыш плана... Закончаны ловы. Мікіта з Дзямідам ужо разлік атрымалі, адно вы засталіся. — I — да бацькі: — Гэта праўда, Герасім, што вы тут у падземным возеры бабра ўзялі?