Міхась Зарэмба - З павагай да зямлі і да людзей...

Дык вось. Анютка таксама, як і я, у камсамоле, хоць і дачка паліцая. Бач, ёй не адмовілі. Можа, што вучыцца добра? Ці што — красуня, і камсамол без яе — быў бы не камсамолам?!.

Іван, зрэшты, на гэты конт так выказаўся: маўляў, калі б яе бацька не ў паліцыі служыў, а быў раскулачаны альбо расстраляны як вораг народа, не ўбачыла б яна ні білета з сілуэтам Леніна, ні з такім жа сілуэтам рубінавага значка. Выходзіць, паліцай — вораг, але не такі ўжо і страшны. Дзе ж логіка? Ен жа мог — а такі мог! — пусціць кулю ў майго бацьку, партызана, бо не проста так хадзіў з крупаўскім карабінам у начныя засады на партызанскія сцежкі.

Залетась, акурат вясною, калі цвіў бэз, Анюцін бацька, адбыўшы тэрмін пакарання, вярнуўся ў сваю сям'ю. Недзе больш за дзесяць гадоў яго не было дома. Цяпер робіць у калгасе. Упершыню я сутыкнуўся з ім мінулай восенню. Уразіў ён мяне, прызнацца, сваёй абыякава-ніякай знешнасцю: спакойна-ціхі, непрыкметны...

Мы, школьнікі, капалі бульбу. Анютка выбірала клубні з баразны й кідала ў вядзерца, якое, напоўненае ўкоптар, я тут жа адносіў да бястаркі з кашом-пляцёнкай. Яна не сказала мне, што маўкліва-апанураны возчык у шэрай, з вузкім брылем кепцы й рудой, пацёртай скуранцы, у галіфэ-шарсцяніках і вузкахалявых юхтавых ботах, які прымаў ад мяне вёдры, якраз і быў яе бацька. А ён і раз чэпка зіркнуў на мяне, і другі, нарэшце цыркнуў слінаю і прабасіў: «Як я поняў, ты — Герасімаў сын. З Ходарава што, аднарукі. Так?» Бач, сам з рукамі-нагамі, не паранены, таму, пэўна, не разумее, як балюча мне чуць шапялява прамоўленае ім слова «аднарукі». Я кіўнуў адно дзеля адчэпкі: усё так, маўляў, сын. I зацяўся. I больш не хацеў бачыць возчыка. Анютка пакрыўдзілася — напоўніла бульбаю вядро і панесла. I ўжо не вярнулася да мяне.

Кватэраваў я ў Лук'янцавых. Іх меншы сын, Мікола, мой аднагодак, вучыўся ў «А» класе, разам з Анюткаю. Ён падышоў, калі ўбачыў, што я застаўся адзін, і проста аглавушыў мяне:

— Ты хоць ведаеш, што з паліцаем гаварыў?

— Гэты возчык у паліцыі быў?

— Ён — Аньчын бацька.

— Ды ты што?!. — аслупянеў я.

— Здраднік. А ты з яго дачкой заігрываеш...

— Яна мне падабаецца.

— Закахаўся?.. — Мікола адвёў вочы ўбок і замоўк.

А я ўсё ніяк не мог супакоіцца: бацька маёй каханай — служыў фюрэру? Няма слоў — як ёсць красуня, міжволі даецца ў вочы, а гэтак абняслаўлена. Я спачуваў ёй, а разам з тым і ўжо чужыўся яе. Ды ўсё роўна Анютка падабалася мне, як, зрэшты, і Міколу, хоць ён і не падаваў выгляду.

Увечары я сустрэўся з Анюткай. I спатканне нашае — на што я вельмі спадзяваўся! — магло б закончыцца пацалункам, калі б не мой дурацкі папрок у яе адрас: маўляў, навошта было ўступаць у камсамол, маючы такога бацьку — паліцая-гарыдаўца? Анютка назвала мяне дурнем і той жа міг знікла за новай — з шалёўкі — брамкаю.

Я ўжо, відаць, і занадта заглыбіўся ў свае развагі-ўспаміны, таму не адразу ўцяміў, што бацька хоча ад мяне:

— Клаўся б і ты спаць. Не глядзі, як варожка, на вуголле.

— Што вы сказалі?

— Чым так занепакоены? Кладзіся спаць.

А-а, ён кажа, каб і я ўкладваўся. Які сон? Заўтра ж мы наўрад ці будзем лавіць баброў, бо, уласна, няма чым — усяго тры лавушкі свабодныя, і можна выспацца. Малінін абяцаўся ўчора быць, пад вечар. I во — недзе затрымаўся. Не дзіва: апрача нас, у яго — яшчэ тры бабралавецкія брыгады, а машына адна на ўсіх. Бацька ўпэўнены, што Малініна няйнакш затрымаў Мікіта: ці не павёз ягоную хеўру куды-небудзь бліжэй да хаты. Як жа! Ні Мікіту, ні яго памагатым тут не падабаецца, і перш за ўсё тым, што Сож шырокі, суднаходны, і бабры пераважна ў азёрах летуюць. Пэўна ж, і Дзямід навастрыў лыжы, бо яму таксама ёсць дзе лавіць: вышэй Чэрыкава Сож — гэтакі ж, як і ля Бакава, і проста кішыць бабрамі...

Сож зачараваў мяне. Над блакітнай таемна-дрыготкай роўняддзю кучаравіцца туман, ахінае нахіленыя над ракой вербы, чапляецца за вяршаліны маладых кражыстых дубкоў. Сет-ка сонечных промняў нагадвае залатыя струменьчыкі ціхага бязгучнага дажджу, які хавае ў сабе, здаецца, ачышчальную сілу, хараство і цноту.

Неўзабаве лаўлю мерны гул маторкі. Гэты гул паступова нарастае, званчэе, пераходзіць у рокат — і чым бліжэй, тым больш рэзкі, настойліва-неадступны.

— Канчай там, чуеш, дрыжыкі калаціць! — голасна кінуў мне бацька, ідучы скрай надрэчнай гліністай стромы.

Што ж, калі ўжо загадвае так, то, трэба думаць, ёсць у яго нейкі цікавы план, і зараз, пакуль будзем снедаць, падзеліцца з намі. I мы прымем ягоны план як належнае і абавязковае. I не болей чым за паўгадзіны пастараемся быць гатовымі на любыя пераходы — гэта, калі бацька ўзбіўся на азярыну з бабрамі й трэба адпраўляцца туды без лодкі.