Міхась Зарэмба - З павагай да зямлі і да людзей...

— Можна і кукішам, а можна хвігай і нават дуляй. — Бацька пасмейваецца. — А лепей, дзетка, гурочкам замары чарвяка. — I — да Шарыка: — Табе ж гурок не пайдзёць. Правільна я кажу? — Шарык завіхляў хвастом, падпоўз бліжэй да бацькавай рукі, крануўся мысай. — Цябе я ў крыўду не дам... Мы многае што павінны разумець: і гэтых аболтусаў — кіўком галавы паказаў на нас, — і тых балбесаў, што ў берагах хаваюцца. Каб толькі дождж перастаў. Прудзіць як з вядра, іці яго пяты... Ноч во так пабарабаніць — і сушы лапці. — Бацька цепнуў параненым плячом. — Учора круціла, гняло — знаў: пачнецца гнілое надвор'е. Чуюць мае раны непагоду, свой барометр. Але ж, хлопцы, што тут казаць? Зранку нам сёння здорава ручыла — запоўніць бабрамі ўсе лавушкі за якія дзве-тры гадзіны, гэта ж нешта значыць, га?

— Значыць тое, што нам сюды трэба было адразу ехаць, — Іван яўна папікнуў бацьку, і я чакаў, што зноў між імі пачнецца спрэчка, але нечакана бацька заспяваў:

Іван пачаў насміхацца-гарэзіць:

— Ну, тата, цяпер вам толькі на вечарынку!.. Ды ў бабскі круг. Дзе і бабры дзеліся б!

Але бацька не абарваў песню, дапеў:

Я ажно падскочыў — песню ўпершыню чую. Ну і бацька! А ўпрошваў жа, помню, умольваў, калі запісваў народныя песні ад маці, каб і ён нешта прыгадаў, дык апрача «Хаз-Булата» ніводнай і не ўспомніў. I вось — такая цудоўная песня!

Іван не маўчыць — пачынае абурацца:

— Пашыеш шубачку — каб не так. Пасля і шубачкі не захочаш, не да ясных зорачак будзе... Гэта ўжо точна!

— I дзівак жа ты, дзівак, — смяецца бацька. — З песні слова не выкінеш. Значыць, яна даўняя-старадаўняя. Некалі ж, выходзіць, нашыя продкі шылі шубачкі з баброў калі ў песнях спамінаюцца. Адкуль, от, песня бярэцца? З жыцця, так?.. Бач, усё падмечана правільна: не дзе-небудзь, а пад карэннем дуба бабры вядуцца — у лугах. I шубачкі, значыць, бабровыя былі. Чаго ж тут мудрагеліць?.. Развядзём баброў, то, пабачыш, зноў мода на такія абновы вернецца — шамрэць будуць скрозь бабровыя шубачкі, вока радаваць.

— Тата, адкуль у вас песня гэтая, пачулі дзе? — перапыняю бацькавы мары.

— А хто яе знае — знеткуль жа ўзялася. З душы проста, з сяродку... Малым чуў, ад Піліпа.

— Дык вы яшчэ паспявайце. Можа, зноў нешта рэдкае выплыве.

— Не, сын... Цяпер бы, здаецца, пайграць. Адной бы рукой. I толькі — каб тут-ка, на беразе. Вы ж, от, іграць можаце, а гармоню не ўзялі, дома пакінулі. А на гуркі не забыліся. Ці ты, — звярнуўся да мяне, — купіў пстрычку гэту, фотаапарат і больш за месяц носішся з ім — усё роўна як кот з жылай, думаючы, што мяса ўхапіў: і кінуць шкада, і глытаць моташна. Ну, скажы ты мне, калі я картачкі атрымаю? — Бацька сур'ёзны. — I чаму вас у школе вучаць?!.

— А ўсяму патроху, — з посмехам адказаў я.

— Во-во! Гэта ж, каб нечым талковым заняцца: вучыся і любі нешта такое, каб надзейнае і таксама галоўным было. Хм, фотаапарат. Грошы растранжырыў. Забаўлянку купіў. А давай скрыпачку справім?!.

— Можна і скрыпку. Я не супраць.

— Дзед жа твой, знаеш, як на скрыпачцы йграў?.. Яна ў яго руках спявала і плакала, скрыпачка тая. Я, от, і думаў: разжывуся на грошы — куплю! Але вайна перайначыла ўсё — скрыпачка мне для адной рукі й не знадабілася. То хоць бы з вас хто, маіх дзяцей, заікнуўся: «Тата, купі скрыпку». Дык — ніводзін. А ты, — бацька засмучана зазірнуў мне ў вочы, — ты проста крыўдзіш мяне. Не тое што на скрыпачцы — на гармоні лянуешся граць, пілікаеш нешта сабе пад нос, курдыячыш. Не па мне такое гранне. Надзя меншая, а, глядзі, абагнала цябе — усе танцы ўжо грае. I ноты чытае.

— Што яму гармоня ці скрыпачка?.. Яму бубен і барабанка каб. А сыграе, калі што-якое, і другі хто. Ён пад гатовую музыку збарабаніць. — Іван як толькі можа падкалупвае мяне. — Бубен жа не гармоня — купляць не трэба: зловіць ката чыйго, зброду-смятаннічка. Прыдуша, аблупіць, абрые шкуру, нацягне на бячэйку, высушыць — і бубен гатоў. Проста і надзейна, — смяецца Іван.

Я таксама смяюся.

— Смешна табе? — пытае бацька. — А вот куды ты, падумай, калі школу скончыш, падасіся? На настаўніка, знаю, не пойдзеш. Дый род наш няўдашны ў гэтым плане — не нам у настаўнікі ўлягаць. От каб на ляснічага вывучыўся! А так... Падумаць толькі, школы не скончыў, а ўжо ў песні ўдарыўся, ха! З цябе бабы смяяліся: хадзіць — ходзіш, запісваеш, а гарэлкай не частуеш. Пустое гэта дзела — песні. Я, от, і думаю: трэба не слухаць матку — паступай-ка ў тэхнікум на зверавода, як Малінін кажа. У Маскве пажывеш, розуму набярэшся.