Міхась Зарэмба - З павагай да зямлі і да людзей...

— Адслані закрыўку — пагляджу, як яны тут, ноччу, — просіць Маня і смяецца. — Не таўкуць адзін аднаго?.. Не злыя?

Я падступаюся да клеткі, прыўзнімаю вечка — глядзі сабе, глядзі, колькі заўгодна. Яна сцішылася, узіраецца ў прыцемак клеткі. Выразна чую роўнае дыханне акурат недзе над левай скроняй, што мяне насцярожвае і няўцерпна хвалюе.

Крыху адступаюся ўбок — і бачу яе дапытлівую, гулліва-трапяткую ўсмешку. Маня чакае, спадзяецца, што бабры пачнуць рабіць нешта незвычайнае, а мо і наўцёкі кінуцца. Але зверукі прадбачліва аціхлі й зацяліся — ім неўпанараў дакучлівыя розгляды. Адзін з іх, упёршыся носам у прадаўгаватую бляшаную паілку, пыхка пасопвае і жмурыць вочы — хаваецца ад няяркага святла.

Дзень канае хутка і неўпрыкмет, не пакідаючы ў памяці бадай аніякага следу, роўна як і нашая лодка на плыткай вадзе.

Гэты раз нам дастаўся ўчастак Сожа ад рачулкі Ліпы, што па правым беразе, і ажно да самага Гомеля — з усімі прытокамі й прыбярэжнымі азёрамі.

Сёння Малінін раным-рана паехаў на базу, павёз таксама і адлоўленых пяцёра баброў. Лодка пакуль не загружаная, упраўляцца з ёй лёгка. Зрэшты, Сомава з намі ўжо няма — замест яго новы шкіпер, і таксама Іван. Хто ён?.. Зяць наш (да гэтага працаваў рабочым на смалакурным заводзіку). Каля нас круціцца Шарык — сабака, якога тыдзень таму прыдбалі ў пастухоў за пяцьдзесят рублёў. Наўрад ці звярнулі б на яго ўвагу, каб не залавілі ля бабровай нары...

Ну так, Шарык, пасучы кароў, ніколі не забываў на баброў— ганяў іх настойліва і ўпарта, пад вадой нават чуў, не тое, што ў нары ці хатцы. Уцягнуўся ў гэты занятак змалку, чым і знелюбеў свайму гаспадару, і той, калі пачуў пра даволі-такі й немалыя грошы, з радасцю збавіўся ад яго.

Сапраўды, Шарык і блізка не быў пастухом. Ён акурат нарадзіўся бабраловам: ростам малы, цупкі ў нагах, настойлівы... Адным словам — крэўны паляўнічы сабака.

Збочылі з галоўнай «магістралі» бадай ужо надвячоркам — заплылі ў вусце нейкай зусім нешырокай рачулкі з надзіва высокімі берагамі, абрывістымі, спрэс угушчанымі хмыразам-альхоўнікам, вярбою ды гонка-кучомістым вербалозам. Па ўсім відаць, бабры тут здаўна жывуць-раскашуюць. Чаму б і не жыць, калі скрозь буяе шматкалёрны дыван-травастой, густы й высокі — як не ў пояс Малініну (ён недзе каля двух метраў). Стравы бабровай удосталь, то, пэўна ж, і едакоў стае.

I што ж? Абшнарылі ўсё як мае быць, Шарык вынюхаў кожны надводны кусцік, вышукваючы бясконцыя падземныя хады й схоўні, аднак — хто б мог падумаць! — баброў не выявілі, усе іх селішчы пуставалі.

Іван, падобна, не ў гуморы, змушана пасміхаецца, няспешна падпальвае сярнічкаю самакрутку і кажа:

— Не трэба нам залазіць з лодкаю ў такую вось чамярэчу — усе бабры ў Сажы... Недзе троху ніжэй.

— З чаго ты ўзяў? — Бацька старанна высліньвае край газетнага аркушыка, памерам з ігральную карту, куды ўкручана не меней як шчопці з два махоркі. Нарэшце пыхкае дымам, жмурыцца і дадае: — Звер, як і чалавек, свой радзінны куток шануе... Хм, мне ўсё ясна: у гэтых катакомбах бабры ўзімку адлёжваюцца. Па-мойму, на тым баку закабан ёсць, старыца. Заўтра мы іх там і зажучым.

— Не хапала шчэ закабанаў — па лузе гойсаць не намераны! — Івану больш падабаецца ракою плысці, і каб толькі ўніз; пакідаць лодку не надта хоча, тым больш, калі трэба перацягваць яе ў суседні вадаём — лішнія напруга і пот.

— А ты хіба гойсаў калі? — Бацька ўзрушыўся, бо не любіць лішняга скалазубства. — Штой-та не прыпомню.

Іван, як ні дзіўна, не зрэагаваў на яго словы.

Схавалася сонца за лес, і ў нас канчаткова прапалі спрыт і ахвота ўвогуле чым-небудзь займацца. Лодку пакінулі ў рачулцы. Заснавалі бівак на беразе Сожа. Ужо добра было відаць зорку Венеру. Мне прыгадаўся верш Багдановіча, і я ўголас прачытаў яго.

Іван кухарыў — гатаваў вячэру. Я, да прыкладу, мог бы, калі б, здаецца, знайшоў сабе напарніка, пешкаваць у суседнюю вёску. Як далёка яна адсюль — не ведаю, бо ад рыбака-спінінгіста (спыніўся каля нас і паказаў шчупачыну вагою каля двух кілаграмаў) пачуў адно пра танцы, што кожны вечар ладзяцца ў калгасным клубе, ды прыгожых дзеўчанятак, якіх там збіраецца столькі, што недзе яблыку ўпасці, а хлопцаў мала, дык яны адна з адной кружацца ды прыпеўкі пяюць:

Вясёлы рыбак, успалошыў мяне не столькі аповедам пра дзяўчатак, як прыпеўкай. Пэўна ж, не адну ведае. Патрэсці б яго на гэты конт, але ж у мяне тут — ні часу няма, ні нават блакнота з алаўцом.