Міхась Зарэмба - З павагай да зямлі і да людзей...

— Раскуляшэў нешта твой вермішэль, Іван, — заўважае бацька. — Зацірку зварыў. I халодная ўжо — студзіць не трэба.

— Дзе ж вы гэтулькі сноўдалі? — азваўся Іван, лежачы ля вогнішча. — На ўсё ёсць свая пара. — Канешне, сам ён пад'еў ужо і нават паспеў перакурыць.

Пакуль снедалі, міма нашага бівака пратарахцела лодка бакеншчыка. Рухавічком на ёй быў звычайны дызельны пускач.

Іван доўга глядзеў услед бакеншчыку, аж пакуль не страпянуўся:

— У мяне такі ж самы пускач наўвеце ёсць — у браценіка майго. Магнета б — і будзе свая маторка!

— Магнета? У нас валяецца нейкае ў паграбні. З трактара-калёсніка. Праўда, кантакты збітыя, але ж іх замяніць можна.

— Магнета ёсць?! — Іван падхапіўся, забегаў па біваку. — А вінт я сам зраблю — вылью з алюмінію. — Спусціўся да вады, прайшоў па лодцы ў карму, сеў і доўга планаваў, як і дзе пры-ладкаваць матор. Хвілін праз колькі вярнуўся да нас. — Вось што, — сказаў ён узрушана. — Адпускайце мяне двору — праз два дні матор прывязу!

— Можна... Але каб не загуляў там.

— Не да гуляў, — заключыў Іван.

Бацька, выходзіць, паверыў у Іванаву задуму, значыць, быць нашай лодцы маторкай. Бацька:

— Ужо ж і на бензін не забудзь. Там якраз і каністра ёсць, у паграбні. Убачыш.

— Дык я магу адчальваць? — Іван у нестрымі, гатовы тут жа пакінуць нас. — Вечарком дома буду. А заўтра з'езджу ў Чэрыкаў да браценіка, пускач забяру.

— Не-е... Так не выйдзе, — раптам пярэчыць бацька. — Спачатку аббамбім возера, якое тут я нагледзеў, а ўжо затым, калі Малінін пад'едзе, пабачым, што рабіць. Можа, колькі дзён і засталося пабоўтацца, то і без матора ўправімся. А ўжо налета пастараемся зрабіць лодку, прыстасуем да яе матор — і ўсе бабры нашы! Як дазнаемся, колькі на базе баброў, тады й будзем планаваць.

— Хай сабе і так. Але я ўжо не сяду за шкіпера, пакуль не пастаўлю ў лодку матор, — сказаў, як адрэзаў, Іван.

— Ну, аб гэтым пазней пагаворым, не гарачыся. А цяпер — гайда! — дае каманду бацька. — Недалёчка адсюль паром — там і пакінем лодку са шмуткамі. Малінін не абміне, калі на возеры затрымаемся. Паромшчыка папярэдзім — ён яму скажа, дзе нас шукаць. — Бацька не сеў у лодку — берагам пайшоў да парома.

Іван, здаецца, і сапраўды рашыў быць гаспадаром сваіх слоў, кажа:

— Правязі мяне сёння, а я цябе, калі пастаўлю матор, з вецярком буду катаць! Не крыўдуй, але ж па цячэнні й трэска плыве. — Ён яўна насміхаўся з мяне — ці не спадзяецца, што не спраўлюся з лодкай?

Я ўзяў вясло — не прывыкаць. Ціха, але лодку ганю. Цяжка ідзе, перагружаная. Плынь памагае. Іван сядзіць у наску, на брызенце, і не сунімаецца:

— От, пабачыш, матор я дастану! Не ўдасца пускач сабраць, дык у Яшкі Рубана тарахцелку яго забяру. Яму ўсё роўна яна не спатрэбіцца сёлета.

— А дзе яго лодка? — пытаюся ў Івана. — Была ж, здаецца, і нядрэнная.

— Была ды сплыла. За Старай Туўкачоўкай знайшоў яе з прасечаным днішчам. Нехта здорава пазругваўся. — Іван лёг на брызент, закінуў рукі за голаў. — Эх, з маторам нам тут лахва будзе!

Бацька, пакуль мы плылі, бадай што ўволю нагаварыўся з паромшчыкам. Яны сядзелі ля будана, укрытага парыжэлым сенам, курылі.

Прычаліў я там якраз, дзе паромшчык бярэ ваду. Брыж берага адхоніста-пакаты й напалову ў рацэ. Іван скочыў на бераг, лодку ўсцягнуў як можна далей на сухое, каб пры разгрузцы не так зыбалася.

Неўзабаве Іван узяўся паіць баброў.

— Можа ж, мы позна вернемся. То няхай пап'юць, парадуюцца. Вечарам, калі ўходаемся, не да паення будзе.

Пакуль Іван займаўся бабрамі, паромшчык — са шкляным вокам і бяспалай левай рукой (мясцовы «мінёр») — не знаходзіў месца ад радасці:

— Хлопцы, і надаўга вы да нас? Хуць мне, чэсна вам кажу, весялей будзе — усё-ткі ж не адзін, га? Хуць на танцы з кім будзе хадзіць... Пойдзема сянні на танцы, га, хлопцы?

— Пойдзем, — азываецца лена Іван.

Я ўпотай разглядваю паромшчыка. З левай вачніцы, дзе кругліцца шкляное вока з блакітнай «зрэнкай» і бела-матавым «бялком», штохвілінна коцяцца слязінкі — адна за адной, як пацеркі. Паромшчык цярпліва выціраецца хусцінкай, якую трымае ў руцэ, не хавае ў кішэню.

Бацька спачувальна спытаў:

— Чаго йта сляза так бяжыць? Непарадак з вокам — пакажыся, братка, дохтару.

— Абморгаецца — яму, воку майму, не раджаць, — сказаў надзіва бесклапотна і нават весела, цепнуў плячыма і рагатнуў: — Гых-ха-а... Знаеце, купацца заманулася. Бултыхнуўся з берага, а вока, шэльма, слізганула на дно, лягло, знацца, між ракавінак. Каб у якой калдобіне, дзе, скажам, стаячая вада. А ў Сажы на дне заўсёды роіла: плынь віруе, круціць пясчынкі — і нічагусенькі не разабраць. Ракавінкі блішчаць, пераліваюцца маціцай. I вока між іх. Шукаю, мацаю — нямашака!.. А тады ўсё ж удала нырнуў — натрапіў. Дастаў свой безік, гых-ха-ха-а...