Міхась Зарэмба - З павагай да зямлі і да людзей...

— Яно і няправільна, што б'е. Гэта ж не метад. Біць няможна, хто б ён ні быў: свой ці чужы.

— А што ета вы кажаце? Каб жа не біў, то яна ж бы, дальбожачка, разбугрэла б, аторваю стала б — управы на яе не знайшоў бы. Як піць даць — стала б! — Старая паднялася з услона, пратэпала да акованага чорнага куфра, дастала адтуль саматканую посцілку і пайшла да ложка. — Во тут і будзеце спаць, — спынілася. — А Манька прыедзе — што небудзь ды прыдумаем!

— Мы не паны... I на падлозе можам, — аднекваецца бацька. — Не галімся на вялікі шык, на раскошу ды ўтульнасць.

— ТТТто ета вы?!. Не выдумляйце абы-што. Ці ж я не знаю, дзе лепей спаць? То, можа, вам ужо будзе сядзець, кладзіцеся. Нябось, уходаліся за дзень, урабіліся. — Яна заўсміхалася. — Нешта ж вы сянні нічога не прынеслі, — прыжмурыла вочы, чакае адказу.

— Адклалі ўсё назаўтра, — пажартаваў бацька. — Вельмі ж утаміліся, а бабры цяжкія.

— Уга! Яны ёмкія!.. — сказала так, нібы пра баброў ведае значна больш, чым мы. — Тутацькі ж во, як мосцік, на гэтай канаўцы нашай, вясной усё плаваў — ёмкі, быдта які турпыль! Вы прайдзіцеся ўсцяж канаўкі, не палянуйцеся... Быту ад іх няма. Летась Пронька Шуст, камбайнер, заснуў быў п'яны пад кустом на беражку, дык бабёр вылез на беражок і так скусаў хлопца, што ў бальніцы цэлы месяц качаўся. Во паспаў чалавек дык паспаў! Чаму ж гэта яны, бабры, спіртнога не любяць?

— Хто іх ведае, — бацька паціснуў плячыма. — Не наўчыліся самагонку гнаць, спіртное іх раздражняе.

— Гэта ж яны, як ракі, га?.. На дне жывуць — лапкамі за брыжок пячуркі ўплятуцца і сядзяць, трымаюцца, каб вадой не падымала ўверх.

— Не... Бабры ў берагах жывуць, у норах. А на балоце — у хатках.

— Як людзі, значыцца? — Аўгіння аж у ладкі пляснула.

— Не зусім, — памяркоўна зазначыў бацыса. — Але хаткі ў іх утульныя.

— От жа, га?.. Пражыла век, а не бачыла такіх хатак. I высокія?

— Такія — як лазня ваша, а то і вышай, калі бабры доўга жывуць у адным месцы й ніхто не спуджвае.

— Ну во, а я саўсім і непаўміла, што хаткі такія высокія і ўтульныя. Самі ж бабры ўсё роўна як карапузікі — з вады гарбяк толькі, што капёшка, відзён. А шыя якая?!. То яна ж, дальбожачкі, у гэты самы гарбяк урасла...

Доўга яшчэ гаварылі яны. Бацька адно падтакваў, тлумачыў, слухаў.

Злавілі трох баброў. Несці ў вёску не выпадала — цяжка. От дзе спатрэбілася б нашая тачка.

Але ж павінна прыйсці машына, і бацька, пакінуўшы мяне пры лодцы, пайшоў у вёску.

Сапраўды, неўзабаве я здалёк убачыў яе, нашу машыну. Малінін разам з бацькам стаялі ў кузаве. Левы рукаў бацькавай гімнасцёркі вольна матляўся ад стрэчнага ветру. Калі б не ведаў, што ён пусты, падалося б, што чалавек занадта пацешна размахвае рукой.

— Кажаш, ловяцца бабры? — Малінін падаў мне саквая-жык. — Бяры... Абедай, а мы тым часам шчупака зачураем. — Ён трымаў у руках спінінг. — Хадзем, Андрэевіч.

— А ці не спрытней будзе на лодцы? — прапанаваў баць-ка. — Блешні хоць уцалеюць. Тут карчэўе, не ўправішся адчапляць.

— I то праўда. — Малінін запіхнуў у кішэню белага палатнянага курціка каробку з блешнямі.

Яны паплылі ўверх па рацэ. I я здагадаўся, што бацька расказаў Малініну пра старыцу, дзе раніцою жыраваў вялікі шчупак.

Пецька пачаў купацца. Дастаў сваё туалетнае прычындалле, раскідаў па траве. Ходзіць асцярожненька, каб не накалоцца на якую былку. З выгляду ён, ну роўна дзядок, каржакаваты й занадта рупны; ногі тонкія і кароткія, як дзыбулі, — так сказалі б пра яго ногі ходараўцы. Здаецца, Пецька не ў гуморы. Пытаюся:

— Як там іншыя брыгады, многа ў іх баброў?

— Ёсць і ў іх, не гуляюць... Маргуну далі разлік, налавіўся. Стары, упаў у ваду, хварэе... Мікіта абагнаў вас, а Дзямід — у хвасце. Адстаў. Яго ж — і смех і грэх — арыштоўвалі. Два дні ў лазні пад вартай сядзеў — за дыверсанта прызналі. Абвяргалі ўсе яго довады так: «Які ты бабралоў? Баброў у Савецкім Саюзе забаронена лавіць». Сядзеў ён, бедалака, на вадзе ды хлебе. Навука ўсім нам. Цяпер кожнаму брыгадзіру Малінін дакуменцік выпісаў, і трэба будзе адзначацца ў мясцовым таварыстве паляўнічых.

— Навіны цікавыя — нам таксама было, але пад замок, праўда, не трапілі. Дождж прудзіць, дзецца пяма дзе. Дык мы ў лазню, што над рэчкай стаяла, зашыліся і давай сушыцца. Ноч жа. Цяпельца гарыць, гамонім. I тут бацька заўважыў, як нехта матлянуўся паўз акно. Ён — на двор, а там — гаспадар у сподніках і з ружжом... Ледзь не пальнуў на бацьку. Пасля той чалавек, калі раздаўбаўся, хто мы й чаго прыехалі, цэлы вечар паіў бацьку гарэлкай — прабачэння прасіў.