Міхась Зарэмба - З павагай да зямлі і да людзей...

Бабрыха цяжка дыхала, вочы заплылі гноем. Я памацаў хвост. Гарачы й сухі — аж лушчыўся: тэмпература, звер хворы.

Малінін узяў лавушку з бабром і сказаў бацьку:

— Андрэевіч, напрамкі пойдзем, каб не было кружна... Ступай паперадзе, я — за табой.

I яны падаліся з базы праз агарод, сцяжынаю, што роўным шнурком цягнулася да ракі.

— Дык гэта куды вы ідзяце? — успалашыўся раптам стары. Малінін спыніўся і, пераклаўшы лавушку на другое плячо, сказаў:

— Паспрабую цябе, дзед, выручыць, а то каб не было позна. — Лаўчэй падправіў лавушку. — Выпусцім заморка твай-го... Мусі, як ты кажаш, ачухаецца.

— Сабраліся бабра майго выпусціць?.. Грошы ж, спадзяюся, дасцё якія?

— Грошы?.. — Малінін на хвілю прыпыніўся. — Мы вам штраф дадзім. Аформім пратакол, панятыя падпішуцца — і ў суд. Усё чын-чынам, па закону.

Стары перайшоў на крык:

— Значыць, мне няможна лавіць, а вам можна?!.

— Нам можна — мы святыя. А табе ж ніхто не дазваляў, так?

— Ой, тут нейкія мудрыкі. Гэна вы, анціхрысты, нарошня хвастом віляеце, каб затлуміць мне галаву. Я ж думаў, што ўсе маюць права лавіць і здаваць, а яно і тут не без вымудраў.

— Дык вось, шаноўны, слухай. Штрафам абкладаць гэты раз не станем, бо ты не ведаў, памылкова злавіў... Выпусцім бабрыху на болю — і квіты!

— Ой-ёй!.. Я ж дзве ночы не спаў, каравуліў чорта гэнага.

— А пры Польшчы, дзед, таксама не спаў?

— Па-ўсякаму было, начальнік... I не спаў — само ж нічога да рук не прыб'ецца. Тады я крадма лавіў: ез адчыбучу, сетку драцяную пастаўлю — бабёр сам ненарокам і забрыдзе, захлынецца. Прадам футра, дык на паўзімы хлеба меў, гора не ведаў.

— Хто заб'е бабра, кажуць, не будзе мець дабра... Аў цябе, стары грахаводнік, усё наадварот, значыць?

— Многа чаго кажуць... А людзі жывуць. Адныя хлеб маслам мажуць, а нехта сухой скарынцы рад.

Малінін пайшоў следам за бацькам. Сцяжына была вузкая, трымаліся адзін за адным, цугам. Я ішоў апошнім. Бабрыха была не цяжкая, і Малінін ішоў роўна, не горбіўся, і тым часам працягваў роспыты:

— Дзе ж ты, чалавеча, жыў пры Польшчы?

— Ля Нёмна, на хутары, — браканьер шыбаваў праваруч Малініна, сцежкі не трымаўся. — У Чэрыкаве мой сын атабарыўся. Я да яго і перабраўся. I здураваў... Дарма прадаў свой хутар. Цяперака сяджу скулой у сына на карку — замінаю толькі. У яго ж сваё жыццё, маладое.

— А гэтага бабра злавіў далёка адсюль?

— Пад лесам, у канчары. Вады — вераб'ю па хвост, бадай што высахла. Хады запоўнены ды канаўкі... Значыцца, ён пачуў мяне і з норкі сваёй выпаўз, выткнуўся, а я — на яго і кухвайкай накрыў! Выхапіў, панятна, з вады, абціснуў добранька лыкам, скруціў...

— Ясна, дзед. Замардаваў ты звера, даць бы табе ўсё ж штрафака!

— За грошы ўсё можна неўзлюбіць: і звера, і чалавека, — стары прыкметна запаволіў крок. — Я, от, не звер, а мяне мардуюць і так, і гэтак... I скардзіцца няма каму.

— Не раскатвай язык на чужое, — нібы жартам кінуў Малінін і знарок, пэўна, каб не крыўдзіць старога, на «вы» перайшоў. — Гайда з намі. Пабачыце, як гэты ваш заморак плавае... — Апусціў лавушку долу, паправіў ватоўку, каб не з'язджала з пляча і зручней было несці, спытаў: — Скажыце, навошта вам столькі грошай? Сто рублёў — гэта добрая сума. Мае паляўнічыя значна меней атрымліваюць.

— Каму яны лішнія былі, грошы? Душу хіба пякуць? Саграваюць — гэна праўда. — Стары насупіўся. — Дык вы не шуткуеце са мной, на сур'ёзе?

— Не шуткуем. Для таго і да рэчкі пяшкуем. — Бач, для каларыту Малінін нават у рыфму сказаў, складна і даходліва. Ён — мастак на жарты нават тады, калі й не да жартаў бывае. — Выпусцім у Сож незаконна вылаўленага звера. Гэта мы абавязаны зрабіць... Хоць — які ўжо гэта звер? Ледзьве дыхае.

— Прыдумалі: заморак, слаба дыхае... А ўсё, каб мне грошай не даць!

— Я толькі вам закурыць магу даць, — Малінін прыязна ўсміхнуўся. — Ад насельніцтва баброў не прымаем... Бабры — не грыбы, а мы — не грыбавары.

— То хто ж вам іх столькі нанасіў?

— Самі... Навазілі.

— Ручыць вам. Кожан дзень, мусі, ловіце?

— Усяк бывае. Сёння — пуста, назаўтра — густа. Як і заўсёды на паляванні.

Падышлі да ракі. Малінін апусціў лавушку на жаўцяк, адчыніў дзверцы. Бабрыха, пачуўшы ваду, прыкметна пажва-вела, пасунулася вонкі. Выпаўзла і нечага адразу стала на заднія лапы, агледзелася. У-у!.. Як рашуча — што гэта з ёй? — скокнула яна да дзеда.

— Фш-шы-ых-х! — зашыпела пагрозна.

Стары прытка — не правароніў-такі — віхлянуўся ўбок, падняў галас:

— Які ж ён хворы, мой бабёр, га?!. Ён жа, бачыце, здаровы... Здаровы! Вы проста камедзь разыгралі, падман учынілі!