Міхась Зарэмба - З павагай да зямлі і да людзей...

Досвіткам бацька вярнуўся з фермы й першым пабудзіў мяне — спаў я, скурчыўшыся, у кабіне, паклаўшы пад галаву ватоўку. Потым успароў і Малініна з Пецькам — ім, як і пажадаў Малінін, мама паслала ў пуні на сене.

Зборы былі кароткімі. Асабліва не набіралі рыззя — у кузаве ляжаў новенькі брызент, які й павінен быў хаваць нас ад буйных летніх дажджоў і золкіх лугавых начэй.

З Іванам Сомавым бацька пасябраваў, калі рабіў лесніком. Было тое адразу пасля вайны. Нярэдка ў час добрых парошак яны, а часам і я з імі, выпраўляліся сумесна на паляванне і бадай ніколі не вярталіся без здабычы — аднаго-двух зайцоў меў кожны з нас у сваёй торбе. Сабака Сомава, Джульбарс, яшчэ калі шчанюком быў, спрабаваў употай раскопваць бабровыя норы, за што звычайна і пакутаваў дзень пры дні на ланцугу: гаспадар рэдка браў яго з сабою на абход. I вось — выплыў, як з туману, верагодны й надзейны план: прыпуціць Джульбарса да справы, досыць яму браканьернічаць...

Бацькавай ідэяй Малінін таксама захапіўся — прыняў яе без дапаўненняў. I не дзіўна. Наша брыгада адначасам набывала лодку, класнага грабца Сомава, і калі апраўдае надзеі Джульбарс, то і сабаку.

I ўсё ж бацька сумняваўся — турбавала адно: надта ж вымахаў Джульбарс, яму зручней быць ваўкадавам, чым бабрагонам. Проста не верылася, што граміла такі, большы за авечку, можа ўплішчыцца ў бабровую нару.

Іван Сомаў, як мы й чакалі, даў згоду і на лодку, і на сабаку, і сам прыняў прапанову Малініна ўсім сэрцам. Да таго ж ён ведаў у лугах азёры, дзе здаўна жывуць бабры. I ў Проні ледзь не кожнае бабровае жытло мог паказаць, нават колькасць зверукоў назваць. А гэта ўжо многа значыла.

Як толькі разгрузіліся і занеслі ўсе чатыры клеткі ў пуню, утульную і чыстую, вялікую, як стадола, Малінін закамандаваў, каб Пецька сёння ж прывёз яшчэ столькі клетак. Такім чынам у нас тут атрымліваўся нібы філіял базы, свой прыстанак. Сомаў тым часам павінен быў ісці ў лясніцтва браць водпуск. Ён прызнаўся, што ўжо сам не помніць, калі быў у адпачынку, таму цешыў сябе надзеяй, што ў гэтым яму не адмовяць.

Джульбарс слухаўся бацьку. У яго, пэўна, выпрацаваўся ўжо такі рэфлекс: калі гэты бязрукі чалавек заяўляецца ў двор яго гаспадара, то абавязкова быць добраму паляванню. Цяпер Джульбарс, вясёлы й паслухмяны, так і ладзіў нам, лашчыўся і прыслужваў — адганяў ад лодкі, дапаўна закладзенай лавушкамі, цікаўную дзятву. На ўсякі выпадак я мусіў начапіць яго на ланцуг — гэта, каб не пабег услед за гаспадаром: нагоніць дзе-небудзь пад Гіжэнкай, і калі тады лавіць баброў — Сомаў вернецца, можа, к вечару.

Перавозіў Сомава я. Знарок напрасіўся за вясло. Сеў у карме, каб хоць крыху авалодаць грэбляй. I тут жа апаў духам, бо адчуў, што кіраваць лодкай не так ужо і проста. Сомаў тое-сёе падказаў мне, павучыў. Асабліва важна было ведаць, як правільна падвесліваць, каб лодка ішла роўна і каб грэбці толькі з аднаго боку, з левага, не перакідаючы вясло направа ды налева.

1 вось — наш бабралавецкі каўчэг адчаліў ад берага. Малінін за шкіпера ўсеўся. Дзіва дзіўнае! Ён жа і блізка не ўмее абыходзіцца з лодкай. Прызнацца, гэтага я не чакаў ад яго. Бацька адно спатайка пазіраў і маўчаў.

— Няходкая Сомікава лодка, — абураўся Малінін, ціха лаяўся. — Ніякай устойлівасці — карыта! — I быў заняты тым, што пачаргова перакідваў вясло з аднаго боку лодкі на другі. Лодка ані не слухалася наваяўленага весляра, небяспечна зыбалася, цягнула ўбок. — Ну і ну! Такую лодку зрабіў... Няўме-ка ён, гэты ваш Сомік!

Зрэшты, у сям'і Сомавых бытаваў звычай звяртацца адзін да аднаго ў памяншальна-ласкальнай форме. Калі гэта дачка, то — Манечка, калі сыны — Ванечка, Мішачка. Адсюль і сам гаспадар не Сомаў, а — Сомік. Так яго вяскоўцы звалі. Так пачалі зваць і мы. Адно за вочы, міжсобку. Гэтай жа завядзёнкі, як відаць, мусіў трымацца і Малінін.

Ён, канешне, несур'ёзна паставіўся да лодкі Сомава, па-дылетанцку — якраз-такі яна зручная і зусім не карыта: умесцістая, знешне прыгожая.

— Стой, тармазі!.. — Нечага ўспалашыўся Малінін, ліхаманкава цярэбячы вяслом па вадзе, — спрабваў рэзка павярнуць лодку да берага. — Спінінг не ўзяў!

Бацька тут жа спыніў гэтыя яго памкненні:

— Лавіць трэба, Аляксандравіч, баброў, а не шчупакоў! Здаецца, так?

— I то праўда, Андрэевіч, — пагадзіўся, не стаў пярэчыць Малінін. Праз колькі хвілін ён ужо зноў наракаў на лодку: — Карыта брухатае, віляе, круціцца, не ведаю, як і трымаць яе па курсе... Не-е, з такой лодкай не наловім баброў.