Міхась Андрасюк - Мясцовая гравітацыя

— Так?

— Міністр?

— Так.

— Гэта я, сакратар партыі ў мястэчку.

— Так? І як там у мястэчку? Нармальна ўсё?

— Зубр абявіўся ў мястэчку. Ляжыць побач з магістратам, а народ — хто жывы, усе тут, — адным рашучым сказам, адным рашучым жэстам разрэзалася набрынялая скула. Накрыўшы мікрафон далоняй, каб прытаіць неспакойнае дыханне, сакратар чакаў адказ. Але насуперак спадзяванням, адказ прыйшоў халодны, сціплы, безэмацыянальны:

— Так? І ў чым справа?

— Рогі яго залатыя.

— Залатыя?

— Ну, залатыя. Бліскучыя-бліскучыя.

За гэтымі словамі разгарнулася ў трубцы даўжэйшая цішыня. “І што, здзівіўся” — душа сакратара напоўнілася насалодай. — “Думаў, зноў без прычыны барабаніць саратар. Ад няма чаго рабіць на тэлефон абвесіўся”.

Але трубка працягнула размову манатонным і абыякавым голасам:

— І што, падабаецца зубр?

— Ну-у, ніхто не ведае адкуль ён. Народ гуртуецца, аб нейкіх цудах балакае...

— Ніякіх цудаў наша партыйная ідэалогія не прызнае. Гаварыў я вам, ці не гаварыў? А вы апяць сваё. Выступіць, сказаць як трэба, што трэба і няма дыскусіі — знервавалася трубка.

— Але ж і бацюшка там, — голасам сакратара авалодала набянтэжанасць.

— Ага, — маленькі перапынак уварваўся ў размову. — Такая справа. Але агульна — народ задаволены? Цешыцца, спадзяюся?

Зараз не ў міністэрскім, а ў магістрацкім кабінеце прыпынілася слова. Нажымаючы думкі сакратар маланкава аналізаваў, абмяркоўваў пачутае. Асабліва зза апошняга, зза гэтага, абыякавым голасам сказанага “цешыцца, спадзяюся” і прытармазілася размова. “Значыць, што? Ёсць тыя цуды, ці няма іх? А калі ёсць — дык адкуль бяруцца?”.

У гэты момант сакратар адчуў сябе сапёрам, што ўзяўшы ў далоні невядомую міну, або гранату, абмацвае яе зрокам, песціць далікатна пальцамі, здагадваецца — смерць, ці жыццё прытаілася за жалезнай абалонкай?

Але сакратар быў палітык. У палітыкаў ёсць свае міны і свае разрыўныя гранаты. Гэта — словы. Яны дораць палітыкам будучыню, або пасылаюць іх у нябыт. І сакратар абмацваў сваю міну. Песціў яе ў думках, разбіраў на паасобныя гукі, склады. Раззброіваў.

— Па-да-ба-ецца, — сказаў, даводзячы голас да межаў ідэальнай ласкавасці. — Як жа не па-да-бац-ца? Хто другі, калі не вы маглі прыдумаць такое. Бо — добра думаю — за вашай справай гэты зубр? За вашым хадайніцтвам?

— Ну-ы, — трубка прахрыпела неяк дзіўна. Ні так, ні сяк. Але сакратар, прымусіўшы вуха да максімальнай працы, нат у гэтым абыякавым “нуы”, здагадаўся перавагу станоўчага над адмоўным.

— Увогуле — геніяльная ідэя. Я заўсёды паўтараю людзям: не сіроты мы, не бязбацькавічы якія. Бачаць нас і клапоцяцца за нас. У Варшаве, і ўвогуле — падбадзёраны трапнасцю сваіх дыягнозаў, сакратар разгартаўся ў доўгую песню. Але калі шосты або дзесяты раз словам “дзякуй” паўтарыўся прыпеў, яго спынілі:

— Так вось і скажыце людзям — няхай карыстаюцца на здароўе. А мы тут памятаем і клапоцімся, і забоцімся. І ўсё ведаем, бачым і чуем.

Апошнія словы сказаліся ветліва, адчувалася ў іх бацькоўская цеплыня і жартоўнасць. Але ж і вытыркалася зза жартоўнай цеплыні нешта сухое, перасцерэгальнае, пагрозлівае. І сакратар, быццам шукаючы тайна вока і вуха, аб’ехаў позіркам сцены, партыйную шыльду на сцяне, нават жырандаль чатырма лямпамі разложаны над галавой. Але сцены глядзелі адно партрэтамі ранейшых сакратароў, што адслужыўшы свае тэрміны, выканаўшы даручаныя заданні, адышлі — хто куды — на больш адказныя пазіцыі, на пенсію, у лепшы свет. І ўсе партрэты, усе вочы зірылі за маладым сакратаром — турботна, абыякава, іранічна. А найбольш іроніі было ў вачах Яўхіма Гаворкі.

Партрэт Яўхіма як апошні засеў месца на сцяне, а і сам Яўхім не так даўно сваёй чыста фізічнай асобай запаўняў гэты кабінет. Яго астральную прысутнасць адчуваў малады сакратар па сённяшні дзень. “Ну што, хлапец, захацеў быць грыбом, палезай у каробку” — так менавіта усміхаліся гэтыя вочы. — Ідзі, выштурхоўвалі вочы. На вуліцу ступай, там чакаюць”.

А на вуліцы мітусіўся народ. Гаманіў, таптаўся з нагі на ногу. Сакратар хвіліну адчакаў, абвёў зрокам знаёмыя і незнаёмыя абліччы, узняў разпасцёртыя, адкрытыя далоні і бы які Кашпіроўскі, пасылаючы ўсяму свету добрыя флуіды, заклінаў гоман. Гэты жэст заўсёды спрацоўваў. І зараз таксама — людзі адгаманілі яшчэ хвіліну і замоўклі.

— Дарагія сябры, добрыя людзі. Мне заўсёды прыемна бачыць вас у нашых сценах. Гэта вельмі важна, калі народ цікавіцца пачынаннямі сваёй улады. Аспрэчвае іх, або адабрае. Калі сумняваецца і стаўляе пытанні. Так і зараз шмат якія пытанні тут прагучалі.