Міхась Андрасюк - Мясцовая гравітацыя

А вось аказii нiяк не было. Пiльнаваў нiчога. На хiтрасць браўся дарма. Чуткi пусцiў у народ без водгуку. „Госпадзi, дай iскру, адну адзiную маленькую iскрынку, а я ўжо раздзьмухаю пякельнае вогнiшча, у якiм згарыць тая Грулёўская сiла нячыстая, без дыму i попелу прападзе” за снеданкам шаптаў у вочы святому Мiкалаю. Той глядзеў у малочную зацірку з вышынi iконы i маўчаў. А вось учора адвячоркам азваўся тэлефон. Незнаёмы, вельмi за тое ветлiвы голас, без залiшнiх цырымонiяў, заявiў:

— Заўтра а палове шостай, дарога ад Выдмухова, Груль i яго швагер едуць з дубiнай. Сёння ссяклi. Памятай заўтра, палова шостай, тэлефон, як нечакана азваўся, так раптоўна i замоўк, i пан Гудзейка не паспеў нат даведацца iмя, прозвiшча, цi другiя каардынаты ананiмнага дабрадзея. Адлажыўшы трубку, ляснуў кулаком у стол: „Значыць, ёсць у свеце справядлiвасць! Ёсць праўда! Ну брат, папаўся ты.”

А затым думаў ён пра добрых людзей, якія заўсёды ёсць, былі і ніколі не звядуцца ў нашым народзе. Да поўначы ён не заплюшчыў вока. А пад ранiцу, расслаблены хатнiм цяплом, задрамаў. Снiлася яркае вогнiшча, вялiкi ражон, Груль на ражне пераўтвараецца ў сакавiтую скварку. А ён, Гудзейка падмацоўвае агонь учора ссечанай дубiнкаю. Пятнаццаць да пятай заядлым званком загаласiў будзiльнiк. „Нiхто яму не казаў, а вось узяў i азваўся” падумаў вартаўнік, забiваючыся ў службовыя чаравiкi. „А калi б не азваўся, тады што? Не, немагчыма, няма ў свеце нiякай выпадковасцi, чаму быць, тое не пазбегчы.” Паспеў яшчэ прыхапiць вiнтоўку i ўжо сядзеў на ровары.

А зараз, натапырыўшы ствол, ён наблiжаўся да чорнага ўзгорка побач магiстрацкай сцяны. Яшчэ крок, i ўсё стала вядома:

— Ну-у, зубр.

— Як жа, зубр? не зразумеў Самахiл, якi стаяў у дзесяцi кроках ад цэнтра здарэнняў i пiльна сачыў за дзеяннямi Гудзейкі. Хiба ж жывы зубр тутакi, пад сцяною магiстрата?

— Зубр як зубр. Не малады не стары, не малы не вялiкi. Ну, можа з зiмы худы крыху удакладнiў. Шмат такiх зараз валэндаецца ў пушчы тут ён зiрнуў на гадзiннiк. Аж едрона, справы важныя ўцякаюць, а ты Гудзейка бавiш час, зубра быццам ня бачыў.

Зiрнуў на гадзiннiк i кандуктар Самахiл. I пад службовай шапкай здубянелi валасы. Стрэлка на пятнаццаць хвiлiнаў адышла ад пятай. Уявiлася злоснае аблiчча начальнiка Кукулкi, неспакойная мiтусня ў вагонах i на пероне, i раптам кандуктару Самахiлу захацелася адно: няхай зараз правалiцца свет, хай задрыжыць зямля, хай акiян выступiць з берагоў. Няхай, адным словам, здарыцца абы якi цуд, ды апраўдае яго, Самахiла непрысутнасць у месцы прадбачаным службовымi абавязкамi..

Пятнаццаць хвiлiн на шостую, у блёку па вулiцы Трэцямайскай расплюшчыў вочы сакратар партыi Яўхiм Гаворка. Звычаёва падступiў да акна, паглядзеў унiз з вышынi трэцяга паверху. Мiж лiпаў чарнеў асфальт вулiцы. Было там цiха i пуста, быццам мястэчка, скарыстаўшы ўсе свае сiлы, адыйшло заўчасна на пенсiю. У адстаўку. Страшнае слова адстаўка. Шмат у iм часу, што не раздзяляецца на паасобныя днi, гадзiны, хвiлiны. Спакойнай рэчкай, згартаючы за сабою ранейшыя гонары, перамогi, iдэалы, усё кiруецца да няўхiльнага вусця. А вусце, вядома нябыт. Нат тэлефон раней гаваркi i чуйны зараз, расцягнуўшы чорны аблiнелы хрбет, дажывае апошнiя днi, бы стары кот на ласцы таксама ж старога гаспадара. Час ад часу патэлефануе Хведар Жменька, раней сакратар партыi ў суседнiм мястэчку, зараз, як i Яўхiм, закiнуты ў самыя апошнiя закавулкi памяцi. „Няма партыi, нiчога няма” падумаў Яўхiм. „Значыць не зусiм няма. Партыяў зараз хоць адбаўляй. Ды якiя ж там яны? Гуляюць мiж сабою, бы хлопцы з дзяўчынамi ў каханне, сварацца то абдымаюцца, сходзяцца i развiтваюцца, у iхняй канверсацыi слова “не” неабавязкова чытай “не”, а слова “так” наогул нiякага не мае значэння. Раней усё было простае. Даў Яўхiм Гаворка слова i нiякай мястэчковай сiле не адклiкаць, не аспрэчыць сказанае Яўхiмам. А вось у дзевяностым восьмым i Яўхiму сказалi не! I падумаць хто? Засранцы маладыя. Сваiмi грудзьмi кармiў iх. Асабліва актуальны сакратар — бацькам быў яму і настаўнікам, і сябрам, а ў зручны сабе момант ён што сказаў? „Партыя не тая ўжо заявiў. Новы час, новая партыя. I людзi таксама ж. Вы Яўхiм, прабачце, вы надта выразны. Учарашнi вы. Бiяграфiя у вас... Ну самi ведаеце, самi разумееце...

А пятай ранiцы Паўлюка Палiтуру разбудзiў грукат Пагонi. Яму снiлася магутная, зачытаная ў кнiжках далёкая мiнуўшчына, вялiкi князь Альгерд пад мурамi Масквы. Сеўшы на каня, ён якраз пад’ехаў да крамля i дакрануўся да яго дзiдай. Крэмль, як то ў сне, быў зусiм падобны да мястэчковага магiстрата, а маскоўскi валадар Дзмiтры Iванавiч меў не ведаць чаму аблiчча бухгалтара Лявона Пупко. „Памятай, што дзiда лiтоўская стаяла пад Масквою” звярнуўся да Дзмiтра-Лявона князь Альгерд. „Па-мя-та-ай” паўтарыў яшчэ раз, i яшчэ, а затым, сцiскаючы каленямi конскiя бокi, кiнуўся галопам у белую iмглу. Дружына з дзесяцi рыцараў пайшла следам. Грукат капытаў разбудзiў Паўлюка Палiтуру.