Лідзія Арабей - Пошукі кахання - Аповесці, апавяданні

Яна абрынула вайну на Сашу, а той, можа, і на сваіх дзяцей абрыне? Можа, усё-такі бязбацькаўшчына... Цяжарам ляжа... На характар...

Уздыхнула, чытала далей. Ставіла птушачкі там, дзе асабліва падабалася, дзе бачыла цікавыя дэталі. А далей зачыталася і забывалася ўжо ставіць птушачкі, бачыла, як ішлі, ішлі сотнямі, тысячамі салдаты ў шынялях, абсыпаных снегам, як выцягвалі з сыпучага снегу ногі, як згіналіся пад цяжарам паклажы і ішлі, ішлі, на агонь. Гэта была рэальнасць таго дня, кожнаму салдату з тых сотняў, тысячаў было невыносна пакутліва нават проста ісці марозам, у завею пад цяжарам сваёй паклажы, а яшчэ ж трэба было кідацца пад кулі, падаць у снег ад смяротнай раны альбо ляжаць, сплываючы крывёю, чакаючы, пакуль знойдзе яго і завалачэ ў паходны шпіталь сястрычка, якой яшчэ ў лялькі гуляць, а не хадзіць па чорнай бездані пекла.

Ці ж маглі ўсе гэтыя салдаты ісці, ісці па зямлі і перастаць існаваць, загінуць назаўсёды? Помнікі, абеліскі? Але ўсё гэта халодныя камяні, а дзе тыя, што ішлі, ішлі, патанаючы ў снезе, няўжо іх нідзе так і няма? I Тані раптам здаецца, што яны ёсць, іх не можа не быць, усе яны з зямлі, са снегу, з агню рушылі ў космас, у вечнасць, пакіраваліся да зор. I яны, і тыя, што ішлі, таксама праз снягі, балоты, яшчэ ў тую, першую Айчынную вайну, дванаццатага года... I тыя зніклі ў космасе, у вечнасці... Уся гісторыя зямлі — там, у бязмежнай прасторы галактык...

Ды раптам схамянулася — куды гэта яе завалакло? Ці не так прыйшлі людзі некалі да думкі пра той свет? Ідэалізм нейкі...

I ўсё ж хацелася, каб было так, каб мінулае не знікла без следу, каб па промню месяца ці зоркі, як па чароўнай сцежцы, адыходзіла, адыходзіла ў космас. Хаця б тое, што варта вечнай памяці.

Цямнела, чытаць рабілася цяжэй, і Таня ўстала, запаліла святло, падышла да сына.

— Што ты робіш? — нахілілася, абняла. I раптам уразіў пах. Ад сына пахла Сяргеем, замільгалі, як у калейдаскопе, промні сонца, што клаліся, як грэбля, пад колы машыны, круг возера, нібы выразаны з неба, белыя гарлачыкі каля ног. Усё гэта таілася глыбока, у космасе яе душы, на хвілінку выплыла і зноў знікла.

Матчына ласка ўзрадавала Сашу, пачаў ажыўлена ёй расказваць:

— Гэта я малюю, бачыш, во партызаны, яны ідуць на заданне, праз лес, і нясуць ПТР,— паказаў ён на дула, як у гарматы, што тырчала з-за спіны аднаго партызана,— яны будуць страляць з ПТР па нямецкім эшалоне.

Таня, уражаная, глядзела на малюнак сына. Светлыя фігуры партызан — усе ў белых, для маскіроўкі, халатах — ішлі па дарозе, за якою сінела зубчатая сцяна лесу, белая дарога вяла да чорнага неба, абсыпанага зоркамі. Ці пад уражаннем сваіх думак, ці Саша па няўменню і праўда так намаляваў, але Тані здалося, што дарога, па якой ішлі партызаны, вяла да неба, да зор. Яна некалькі хвілін глядзела на малюнак.

— А куды ж ідуць твае партызаны?

Пытанне было правакацыйнае.

— Я ж сказаў — ідуць на заданне, нясуць ПТР, будуць страляць па цягніку...

— Але твая дарога вядзе не да чыгункі, а на неба...

Саша прыгледзеўся да свайго твора.

— Не,— незадаволена сказаў ён.— Дарога ідзе да гарызонта, а за гарызонтам — чыгунка... Але я магу паправіць, магу чыгунку зрабіць бліжэй, зраблю шлагбаум,— з гатоўнасцю ўзяў ён пэндзаль, пачаў боўтаць ім у шклянцы з ружова-сіняю вадою.

Таня спыніла яго руку:

— Не трэба... Няхай будзе так... Мы павесім твой малюнак на сцяне...

Саша любіў маляваць, і гэта ёй падабалася, можа, у хлопчыка здольнасці? Яна паказвала некаторыя яго малюнкі знаёмаму мастаку. Той паглядзеў, сказаў, што цікава, аддаў Тані Сашавы малюнкі. Далікатна, каб не пакрыўдзіць матку, сказаў:

— Усе дзеці любяць маляваць. Дай бог, каб у вашага сына любоў да гэтага занятку не прапала з гадамі... Не прымушайце яго маляваць, бо можаце адбіць ахвоту.

I Таня не прымушала і лішне не захвальвала, але цяпер захацелася сказаць сыну добрае слова:

— Малайчына, добра намаляваў... I не трэба папраўляць... А ўрокі ты зрабіў?

— Ага, зрабіў, нам задалі толькі паўтарэнне.

— Малайчына,— яшчэ раз пахваліла сына, нахілілася і пацалавала ў макаўку, якая пахла тымі белымі гарлачыкамі.

I Саша, узрадаваны, абняў яе, прыхінуўся носам да рукава яе жакета.

У канцы рабочага дня, калі галава была перапоўнена ўжо чытаннем, чутым, гавораным, больш нічога не прымала і яны з Любаю сядзелі за сваімі сталамі, чакаючы, калі стрэлка гадзінніка падпаўзе да той рыскі, пасля якой ужо можна ўстаць, замкнуць кабінет і пакіравацца дадому, дзверы іх пакоя адчыніліся і ў іх прасунула галоўку з моднаю стрыжкаю Света — сакратарка рэдактара.