Лідзія Арабей - Пошукі кахання - Аповесці, апавяданні

Не-е, каханы нане,— думала я потым.— Нават бандытам трэба мець прычыну... Хоць сваю, бандыцкую, але прычыну...

I ўяўлялася дзяўчынка з распушчанымі валасамі, з белым вэлюмам на галаве і з вяночкам, падобным на цярновы.

Праз нейкі час я дазналася, што перад самаю вайною Феліцыя Пашкевіч выйшла замуж за маладога польскага паэта, як мне тады сказалі, Вітольда Шлягера, што жылі яны ў Вільні, што Вітольд Шлягер загінуў у трыццаць дзевятым годзе пры нападзе фашыстаў на Польшчу.

Зноў пачала шукаць, ужо па прозвішчы Шлягер. Пыталася ў знаёмых віленцаў, нават у рэдакцыю газеты заходзіла — ці не ведаў тут хто маладога польскага паэта Вітольда Шлягера, які загінуў у час вайны.

Ніхто не ведаў.

Цяпер, у Варшаве, у ціхім чыстым нумары гасцініцы «Еўропа», я зноў успомніла Фэлю. Чаму? Хіба і яна, разам з вайною, жыла ў той падкорцы?

На паліраваным стале, побач з бялюткім тэлефонным апаратам, ляжала тоўстая кніга. Я падышла, разгарнула. Гэта быў тэлефонны даведнік. Не ў кожнай гасцініцы, не ў кожным нумары можна знайсці тэлефонны даведнік. Што гэта — такі высокі сэрвіс? Альбо выпадкова ляжыць тут кніга?

Пачала гартаць. Вось літара «Ш».

— Шапшал... Шчэкало... Шчыт... Шэрар... Шлягер,— чытала я прозвішчы. Шлягер! Ёсць Шлягер! Але раз, два, тры, чатыры... Чатыры прозвішчы Шлягер... Можа, ніводнае з іх не мае дачынення да Вітольда Шлягера, мужа Феліцыі Пашкевіч, а можа... Можа... Зямля круглая,— як любіць гаварыць наш харошы пісьменнік Аркадзь Марціновіч.

Шлягераў было чатыры. Чый нумар набраць? I што сказаць, што спытаць?

Я глядзела на старонку з прозвішчамі, густа набранымі дробным шрыфтам, і варажыла. Званіць ці не званіць? I каму? У душы я ўжо ведала, што буду званіць, не вытрываю, каб не пазваніць. Але катораму Шлягеру? Прыйдзецца, мусіць, званіць усім чатыром, і яшчэ пытацца — ці няма ў іх знаёмых Шлягераў, што не маюць тэлефонаў. Некалі так, на тэлефоне, я знайшла ў Вільнюсе Пясецкую-Шлапялене, гаспадыню літоўскай кнігарні, якую ў 1907 годзе судзілі за тое, што яна ў сваёй кнігарні прадавала рэвалюцыйныя кнігі Цёткі. Дай бог шчасця і тут.

Пачала з першага прозвішча ў кнізе — Шлягер М.

Нясмела паднімала трубку. Нясмела набірала нумар.

Да тэлефона доўга не падыходзілі. Потым пачулася жаночае, ціхае, нібы стомленае:

— Слухам...

Мне трэба было сабраць усю сваю адвагу і адчаяннасць, каб гаварыць па-польску. Па-руску жанчына магла не зразумець.

I я пачала:

— Няхай пані шчыра прабачыць за турботу... Ці не мае пані дачынення да маладога польскага паэта Вітольда Шлягера, які загінуў... Здаецца... у трыццаць дзевятым...

У адказ мне было доўгае маўчанне. Потым голас запытаў:

— З кім маю гонар?..

Як магла, растлумачыла, хто я. Што мяне цікавіць Феліцыя Пашкевіч-Шлягерова, а наколькі мне вядома, Вітольд Шлягер...

I спынілася, чакаючы адказу.

У трубцы зноў доўга маўчалі, потым слабы жаночы голас амаль прашаптаў:

— Прабачце, але ў мяне адчуванне, што вы звоніце з таго свету...

Я стаяла тварам да акна, за якім згусцілася ўжо цемната. Глянула на гадзіннік — пачатак адзінаццатай. Калі жанчына, з якой я гавару, немаладая, калі я падняла яе сваім званком з пасцелі, то ці мала што магло ёй прымроіцца.

Я пачала пераконваць яе, што званю не з таго свету, а з гасцініцы «Еўропа», што прыехала ў Польшчу з Савецкага Саюза, што глянула ў тэлефонную кнігу, убачыла прозвішча Шлягер і вырашыла пашукаць блізкіх Вітольда Шлягера, калі пані не мае дачынення, то няхай літасціва прабачыць...

— Я яго родная сястра,— прашаптала жанчына.

Марыя Шлягер, родная сястра Вітольда Шлягера, жыла ў новым мікрараёне Варшавы, займала аднапакаёвую кватэру, вельмі маленькую, па сценах застаўленую кнігамі. Сама была пажылая жанчына, высокая, хударлявая, з інтэлігентным тварам і далікатнымі рухамі, з ціхім голасам, які таіў эмоцыі. Па прафесіі яна архітэктар, але не так даўно выйшла на пенсію, жыве ў гэтай кватэры адна.

— Вы прабачце мне за тую фразу па тэлефоне, калі я сказала, што вы звоніце з таго свету... Але ведаеце... Так глыбока ўсё пахавана... I тыя, пра каго вы спыталіся... Іх так даўно няма на свеце... Мне здавалася, што іх імёны памятаю на гэтай зямлі адна толькі я...

— Я шукала, я цікавілася, пра вашага брата пыталася нават у Вільнюсе ў рэдакцыі,— гаварыла я.

— Як вам сказаць... Вітольд увогуле не быў паэтам... Можа, гэта было яго захапленне, пра якое не ведала нават я... Ён скончыў юрыдычны факультэт, належаў да прагрэсіўнай польскай моладзі, уваходзіў у групу «Папросту», да якой меў дачыненне і ваш цудоўны паэт Максім Танк...