Лідзія Арабей - Пошукі кахання - Аповесці, апавяданні

Вагон ціха пагойдвала, і захацелася зноў заснуць, не інакш было знойдзена шчаслівае месца на падушцы, але ў калідоры пачуліся крокі, галасы, ручку дзвярэй у купэ тузанулі. Ну, гэтага і трэба было чакаць — пагранічнікі.

У міжнародныя вагоны пагранічнікі заходзяць кожны раз як на падбор — маладзенькія, сімпатычныя, у новенькай, з іголачкі, форме. I гэтыя былі — маладзенькія, сімпатычныя, у новенькай, з іголачкі, форме, поўныя і ветлівасці, і ўласнага гонару, і разумення важнасці свайго абавязку.

Аддаўшы чэсць, яны далікатна папрасілі паказаць дакументы. Імгненна, натрэніраваным вокам, звяралі фотакартку на пашпарце з асобаю яго гаспадара, натрэніраваным вокам кідалі позірк на купэ — ці не прытаіўся тут які заяц.

Нічога падазронага ў нашым купэ не знайшлі, аддалі чэсць, пайшлі далей.

Тым часам пачынала світаць — летнія ночы кароткія, за акном вагона ўжо мільгалі польскія беразнячкі, узгоркі, хутары, з-за гарызонта выплывала польскае ўжо сонца, па небе плылі польскія аблачынкі. Цяпер усё роўна не заснуць, так што лепей прымасціцца каля акна і паглядзець на гэту мілую і блізкую мне, быдта сястра, краіну.

Здаецца, усё тут такое, як і ў нас — не пальмы ж тут растуць і не кіпарысы, тыя ж бярозы, хвоі праплываюць за акном. Тая ж бульба цвіце сінімі кветачкамі, той жа лубін павыкідаў жоўтыя кіяхі. I ўсё ж не той пейзаж, хоць крышку, ды не той. Можа, ад самотных хутароў, параскіданых далёка адзін ад аднаго. Можа, ад жытняга поля, якое ў нас — нібыта акіян, а тут — палоскамі, азярцамі. I зусім ужо не наша, у нас такіх, здаецца, і няма — фура на вялізных калёсах з гумавымі шынамі. У нас што першае ўбачыш на дарозе — машыну. Тут першае, што ўбачыла,— каня, запрэжанага ў фуру на высокіх гумавых калёсах. Стаіць перад шлагбаумам, чакае, пакуль праміне наш цягнік. I гаспадар каня апрануты ўжо не па-нашаму — марынарка з самаробнага сукна, шапка адмысловага фасону — такія ў нас яшчэ носяць у Заходняй Беларусі.

Мінаем невялічкія станцыі, зноў плывуць палі і пералескі.

На платформе крытага Варшаўскага вакзала мяне сустракала пані Ірэна — невысокая, энергічная, элегантная, гадоў... У Польшчы далікатна абыходзяць гэта пытанне — гады жанчыны, і правільна робяць. Бо ўзрост жанчыны (мусіць, таксама, як і мужчыны) аніяк не вызначаюць ні сівыя валасы, ні зморшчынкі на скронях, узрост вызначае іншае — бляск вачэй, энергія, дзелавітасць, разуменне сваёй неабходнасці, а па ўсіх гэтых прыкметах пані Ірэне не больш трыццаці.

— Вітаю на польскай зямлі, як пані ехалася, я чакаю, чакаю, цягнік спазніўся на дзве гадзіны, але ў нас гэта. не навіна, мы прывыклі, прывыкайце і вы,— засыпае мяне пані Ірэна і вітаннямі, і пытаннямі. Яна вельмі добра гаворыць па-руску, невялікі акцэнт толькі міла фарбуе мову.

— Вам пашанцавала, стаіць добрая пагода, перад гэтым ліло і ліло, на Маршалкоўскай вуліцы шампіньёны павырасталі, кошыкамі збіралі.

Пры размове з пані Ірэнаю дыялогу быць не можа, толькі яе маналог. Пад гэты маналог мы знаходзім таксі, едзем па шырокіх, светлых вуліцах Варшавы.

Вядома, што пані Ірэна бачыла і памятае Варшаву апошняга года вайны, Варшаву — груду цэглы, камянёў, дашчэнту спалены фашыстамі горад. Ён быў знішчаны датла, да такой ступені, што палякі пачыналі сур’ёзна меркаваць — ці не перамясціць сталіцу? Можа, у Лодзь? А можа, у Кракаў? А можа, пабудаваць на новым месцы?

Колькі спатрэбіцца гадоў, каб вывезці адну толькі цэглу, друз, што засталіся ад старой Варшавы? Гадоў дваццаць?

Так думалі некалі і мы — мінчане, гледзячы на знішчаны Мінск. I мы думалі — гадоў дваццаць спатрэбіцца толькі на тое, каб вывезці друз. Але цераз дваццаць гадоў стаяла новая Варшава. Стаяў новы Мінск. Колькі працы чалавечай, і вернасці, і любві...

Не ведаю, ці ўспамінала вайну цяпер пані Ірэна. Наўрад. У яе былі іншыя турботы, яна ўжо расказвала мне, што сёння яшчэ прыязджаюць — адзін таварыш з Сафіі, другі з Прагі, а нехта нават з Парыжа, і яна мусіць кожнага сустрэць, кожнага ўладкаваць у гасцініцы, з кожным абгаварыць яго творчыя планы.

Можа, і ў мяне ўспамін пра разбураны Мінск, пра разбураную Варшаву, якую я бачыла толькі на фотакартках ды ў кіно, мільгануў на якое імгненне, яго вымеў клопат пра тое, што чакае мяне ў сённяшняй Польшчы, і ўсё-такі, усё-такі — вайна... Яна жыве, жыве калі не ў мазгах, то ў іх падкорцы, жыве і не можа сканаць, не можа пакінуць таго, хто горбіўся пад яе ношкаю. I калі не быў паранены куляю альбо асколкам гранаты, то быў скалечаны асколкам перажытага. I гэтыя асколкі не могуць павымаць ніякія хірургі, яны сядзяць у нас, крояць душу незалежна ад пагоды, не на дождж і не на туман, у самае яснае сонца могуць упіцца ў цела вобразам страты альбо ахвяры. I тады хоць крычы. Але мусіш трываць. Ніхто не дапаможа. З тым асколкам дажывеш да магілы, ляжаш з ім у труну.