Лідзія Арабей - Пошукі кахання - Аповесці, апавяданні

Гасцініца «Еўропа». Трэці паверх. Асобны нумар. Ложак, стол, на стале лямпа, тэлефон, нейкая тоўстая кніга. Шафка — ніша пры дзвярах, у якой целяпаюцца тры пустыя вешалкі. Бліскучая чысціня ў санітарных службах, на ўмывальніку, загорнуты ў фірменную паперку, кавалачак пахучага мыла.

Прыняць бы душ ды пад коўдру, выспацца пасля бяссоннай ночы. Але хіба ты прыехала сюды спаць? Выспішся дома, а тут — Варшава! А паслязаўтра — Кракаў, Закапанэ...

Некалі. так было ў Парыжы. Мы прыехалі стомленыя, і да смерці хацелася спаць. Да таго ж сыпаў і сыпаў дождж. Але хіба маглі мы спаць ці проста заставацца ў гасцініцы? Мы ж — у Парыжы! Там, дзе жылі і пакутавалі героі Віктора Гюго, дзе жылі адважныя мушкецёры, героі кніг, якімі мы зачытваліся ў юнацтве. Вось славуты Нотр-Дам, хоць рукою дакраніся. I я дакраналася. Каб паверыць — усё гэта не прыснілася, урачыстая мелодыя аргана гучыць сапраўды ў Нотр-Даме.

А цяпер — Варшава. Дык хіба можна сядзець у гасцініцы?

I вось русалка з мечам у руцэ, узнятым над галавою. I са шчытом. Варшаўская сірэна, герб горада. Русалка выплыла з ракі, каб бараніць сталіцу ад ворагаў. Рашучасць і жаночая пяшчотнасць на яе твары.

У разбітым, спаленым горадзе яна засталася стаяць — пачарнелая ад дыму, параненая асколкамі снарадаў, але нязломная, як сапраўдная варшавянка.

А далей былі:

Кракаўскае прадмесце з крамамі і крамкамі ў адноўленых дамах. У вітрынах салонаў — творы мастацтва...

Стары горад з фасадамі ў стылях барока, готыкі, з каванымі брамамі, ажурнымі рашоткамі балконаў...

Плошча Рынак з роепісамі даўніх вякоў, з барэльефамі, парталамі, эркерамі, ацікамі, са скульптурамі ў нішах, адноўленымі, вернутымі да жыцця пасля смерці.

На плошчы, уздоўж сцен — мальберты. Каля іх, з пэндзлямі ў руках, мастакі. Прыхіленыя да сцен — малюнкі, карціны. Вернісаж пад адкрытым небам. Мастакі тут любяць працаваць. Кажуць, на плошчы, нябачныя чэрстваму воку, ходзяць, лётаюць, гуляюць у хованкі музы.

А пасярод плошчы — столікі пад стракатымі парасонамі — пасядзі, адпачні, выпі ліманаду, з’еш марожанага. Паглядзі на хараство. Ты ж, малады, не ведаеш, не бачыў, што было тут у сорак чацвёртым, падчас Варшаўскага паўстання. Еш марожанае...

Над горадам лунаюць паэзія, любоў, спрадвечны нацыянальны гонар. У кожным павароце вуліцы, у кожнай чарапічцы на даху, у кожнай ліпе, якая вырасла на месцы спаленай.

Павітаўшы вуліцы Варшавы, зайшоўшы нават у Кафедральны касцёл святога Яна і падзівіўшыся цудам яго архітэктуры, яго ўбранствам, вярнулася ў гасцініцу. Яшчэ крыху паглядзела тэлевізар. I не вытрывала, звілася. Заснула без сноў.

А прачнулася — нібыта нехта штурхнуў. I пачаў сарамаціць. «Што ж ты робіш... Дарма марнуеш час... Праспіш усё царства нябеснае...»

«А што мне цяпер рабіць? — спрачалася я з тым, хто разбудзіў мяне.— Мне ў Кракаў трэба, у Закапанэ, а калі яшчэ пані Ірэна арганізуе той Кракаў, тое Закапанэ! Што я тут, у Варшаве, магу знайсці?»

Той, хто разбудзіў, маўчаў, але па маўчанні я чула, што не згаджаўся са мною.

Я ехала ў Польшчу, каб пабываць у Кракаве, у Закапанэ, там, дзе жыла ў пачатку стагоддзя наша славутая паэтэса Цётка. Па яе слядах я хаджу ўжо больш чым трыццаць гадоў. Напісана кніга пра яе жыццё і творчасць. Але чым больш працуеш, тым болей белых плям знаходзіш то тут, то там. Цяпер я ехала шукаць яе слядоў у Ягелонскім універсітэце, на схілах і вяршынях Закапанскіх гор. Варшава была як прыстанак, як вузлавая станцыя на тым шляху.

I ўсё-такі... Чаму мне сёння прыснілася Фэля? Пляменніца Цёткі. Фэлі яна сапраўды была цётка, родная, крэўная, Фэля — дачка яе роднага брата Войцэха. Нарадзілася Фэля тады, калі Алаізы Пашкевіч не было ўжо на свеце. Але ў яе жылах цякла вельмі блізкая, родная Цётцы кроў. I яшчэ — іх парадніла зямля, той самы курганок каля дарогі, дзе абедзве знайшлі свой вечны спачын.

Паэтэса загінула ў час першай сусветнай вайны.

Пляменніца яе, Фэля, у час другой сусветнай.

Паэтэсу забіў тыф.

Фэлю — бандыты.

Спачатку імя Фэля было для мяне быццам той іерогліф, што абазнаў ахвяру, якіх у вайну было шмат. А потым я ўбачыла фотакартку. Дзяўчынка гадоў чатырнаццаці. Спакойны мілы тварык — мілы наіўнасцю і даверам, шчырасцю ў вялікіх вачах, можа, блакітных, а можа, шэрых, на фотакартцы не пазнаць, але відаць, што светлыя. Мяккая, далікатная акругласць падбародка. На распушчаных валасах празрысты белы вэлюм. Але гэта не вясельны вэлюм, хутчэй за ўсё дзяўчынку прыбралі для першай споведзі, першага прычасця, як гэта робяць у католікаў. На белым вэлюме — вяночак. Цяпер, калі я ведаю лёс дзяўчыны, мне гэты вяночак здаецца цярновым. На фотакартцы ён і сапраўды падобны на цярновы.