Юры Станкевіч - Любіць ноч — права пацукоў

Юльян Сарока міжвольна зрабіў глытальны рух. У горле было суха.

— Не адмоўлюся, — згадзіўся ён, раптам зразумеў і разгублена ўсміхнуўся. — Здаюся.

Гаспадар прынёс з кухні шклянкі, бутэльку віна і разліў.

— Зараз жонка прынясе што з ежы.

— Не трэба, — падзякаваў Юльян Сарока. — Я не галодны. Я павінен хутка ісці.

Ён павагаўся, а потым узяў шклянку і глынуў з яе. Цёплая хваля алкаголю звыкла скацілася яму праз горла ў страўнік і пачала мякка пашырацца, ахопліваючы частку цела ад пупка і вышэй па грудзях.

Гаспадыня зайшла ў пакой і паставіла на стол талерку з ежай. Юльян Сарока злавіў сябе на пачуцці, быццам праз расчыненыя дзверы на яго падзьмула халодным ветрам.

— Вып'еш з намі, Валянціна? — спытаў гаспадар і дадаў: — Гэта мая жонка.

Жанчына адмовілася і выйшла, кінуўшы на лекара хуткі, ацэньваючы позірк. Дзеля ветлівасці ён узяў з талеркі кавалак хлеба, адкусіў і спытаў:

— Вы даўно жанаты?

— Не. Можа, месяцы з два, — адказаў гаспадар. — Першая жонка пайшла ад мяне — яна лічыла мяне дзіваком. А другой, — ён панізіў голас, — я вельмі ўдзячны. Валянціна нашмат маладзейшая за мяне, але не гэта мяне турбуе.

— А што? — машынальна і зноў з ветлівасці пацікавіўся Юльян Сарока.

Віктар Малец устаў са свайго крэсла, ускудлаціў сівы ёршык валасоў на галаве, зрабіў некалькі крокаў да дзвярэй, прыслухаўся, вярнуўся назад і пачаў нервова хадзіць у абмежаванай прасторы. Яго цень ад настольнай лямпы хістаўся па стэлажах з каменнем.

— Мяне радуе і непакоіць тое, што яна не толькі не пратэстуе, — ён махнуў рукой на жалезныя стэлажы, — а быццам і ўхваляе гэта. Яна чуллівы і душэўны чалавек. А я так мала раблю для яе.

— Знайшоўшы — не радуйцеся, згубіўшы — не плачце, — крыху іранічна заўважыў лекар.

— Хіба што так, — пагадзіўся гаспадар. — Але вы не маеце рацыі.

— Ну, а чаму непакоіць? — вяла спытаў лекар.

— Не ведаю. Часам я... я адчуваю сябе нібы на агібе — ведаеце, гэта такое топкае месца на балоце...

— То не адны вы, — сказаў Юльян Сарока. — Балота, яно і ёсць балота.

Шэра-ружовы камень між тым ляжаў на стале побач з бутэлькай, міжволі прыцягваючы ўвагу.

— Скажыце, — вяртаючыся да ранейшай тэмы, недаверліва і нават скептычна спытаў лекар, — гэтым каменьчыкам можна забіць адну асобу ці некалькі?

— Толькі адну.

— Вы плануеце пазбавіць каго-небудзь жыцця? — пацікавіўся Юльян Сарока.

— У мяне няма такіх намераў, — патлумачыў гаспадар. — Калі ўсё арганічнае смяротнае, дык навошта штучна ўмешвацца ў гэты непазбежны працэс?

Юльян Сарока зноў зрабіў глыток. Цяпло ў падсвядомасці ператварылася ў роўна палаючы агеньчык.

— Шкада, што толькі адну, — сказаў ён.

— А вы б колькі хацелі?

— Я мушу лячыць, а не забіваць. Але на гэтай зямлі аб'явіўся народ, які забівае сябе сам і наблізіўся да здрады, якой, магчыма, яшчэ не ведала людства.

— Народы таксама паміраюць. У пачатку стагоддзя існавала дваццаць адна цывілізацыя, а зараз — шэсць. Людзі вартыя таго, што ёсць і што робіцца ў гэтым свеце.

— Дэарыізацыя, -удакладніў Юльян Сарока, — гэта самы горшы варыянт памірання.

— Няхай. Хаця якая вам розніца, хто пасля нас будзе збіраць на гэтай зямлі каменне? Чаму ў вас такія думкі? Дзіўна. Плюньце і займайцеся тым, што вас цікавіць.

— Я не разумею, навошта такі народ існуе, — з горыччу паўтарыў Юльян Сарока. — Хіба што сцерагчы свае рэкі, лясы, азёры, берагчы жывёл? Але ён не сцеражэ і не беражэ і не імкнецца. Не імкнецца нават імкнуцца.

Гаспадар усміхнуўся і паклаў далонь на каменьчык. Ён глынуў са сваёй шклянкі і сказаў:

— Авалодваць ведамі жыцця больш варта, чым задаваць недарэчныя, выбачайце, пытанні. Я авалодаў іх маленькай часцінкай, і я задаволены.

— Навошта вам столькі камення, калі сіла, як вы сцвярджаеце, толькі ў адным, — Юльян Сарока раздражнёна кіўнуў у напрамку стала.

Гаспадар падняў шклянку. Віно ў ёй варухнулася, заіскрыўшыся мяккім чырвоным святлом.

— Кожны з гэтых камянёў па-свойму адметны. Да таго ж сутнасць можа раздзяліцца з мэтай памнажэння. Але, мяркую, гэта адбываецца вельмі рэдка. Магчыма, раз у сто ці тысячу гадоў.

— Гэты камень мае якія асаблівасці? — зноў спытаў Юльян Сарока і паставіў на стол пустую шклянку. — Ён адрозніваецца вагой, тэмпературай ці яшчэ як?

— А вы вазьміце і памацайце.

Участковы тэрапеўт Юльян Сарока асцярожна ўзяў камень у руку. Ён злёгку сціснуў у далоні яйкападобны кавалак граніту і прыслухаўся да сваіх пачуццяў.