Юры Станкевіч - Любіць ноч — права пацукоў

— Так, — пацвердзіў Грынь. — Кажуць, што ён напісаў ліст. Выклікалі ўчастковага. Ён ужо едзе.

Ліневіч таропка апрануўся і збег з ганка. Вёска даўно прачнулася, і абвестка пра самазабойства ўжо абляцела яе.

У хаце настаўніка Мазура ціха рухаліся некалькі постацяў. Ліневіч пазнаў сярод іх жанчын-суседак, дырэктара мясцовай школкі, у якой калісьці працаваў настаўнікам Мазур, — неахайнага атлусцелага чалавечка з няшчырымі вачыма, і яшчэ двух незнаёмых яму мужчын, якія стаялі ля дзвярэй, зняўшы плоскія расейскія кепкі-васьміклінкі. Нябожчык ляжаў на ложку. Ён быў накрыты прасцірадлам. Матрац, коўдра і падлога былі ў крывавых плямах. З-пад краю прасцірадла быў бачны яго твар. Вочы былі закрытыя, але сам выраз твару быў неспакойны, быццам настаўнік Мазур хацеў нешта сказаць у апошнюю хвіліну, але не паспеў. Скура на лбе набыла ўжо жоўты колер.

Няспешна аглядаў пакой участковы — малады чалавек у форме міліцыянта з пагонамі малодшага лейтэнанта. Ён быў прыкладна адных гадоў з Ліневічам. Рэдкія цёмныя вусікі чарнелі ў яго над верхняй губой. Твар быў дробны, невыразны. Канфедэратку ён не зняў, толькі ссунуў на патыліцу.

Некалькі саранчовых лёталі ў пакоі, адна кузурка поўзала па падушцы, і Ліневіч пацягнуўся скінуць яе на падлогу, але ўчастковы затрымаў яго руку.

— Якраз хацеў за вамі паслаць, — звярнуўся ён да Ліневіча. — Кажуць, вы сябравалі з нябожчыкам. Пытанне такое: у яго ёсць хто-небудзь са сваякоў?

— Дачка ў Менску, — сказаў Ліневіч. — Трэба даць тэлеграму. Я сам з'езджу ў сельсавет, вазьму толькі на гадзіну веласіпед. Вы пашукайце ў паперах: павінен быць яе адрас.

— Выклікаў брыгаду з райаддзела, але тут і так усё ясна, — паведаміў яму ўчастковы. — Да таго ж запіска. Ён гаварыў калі-небудзь пра свае намеры?

— Так. Гаварыў, што хоча застрэліцца. Запіску зірнуць можна?

— Вам так цікава? — спытаў участковы.

Герман Ліневіч знарок раўнадушна паціснуў плячыма.

— Яго праз дзень абавязкова ў зямлю трэба, — сказаў участковы. — Тут жа трупярні з халадзільнікам няма.

Ён расшпіліў сумку, выцягнуў паперу і паказаў Ліневічу.

— Гэта яго почырк?

«Не абмяжоўвайце шлях сабе

не ведайце ні схільнасці

ні шчасця ні пагарды...» —

выхапіў вачыма здзіўлены Ліневіч і раптам сцяўся: пасля слова «шлях» ён убачыў тлустую кропку. Стаялі подпіс нябожчыка і дата. Ліневіч памкнуўся ўзяць цыдулку, каб разгледзець бліжэй і больш дасканала, але ўчастковы схаваў яе.

— Не, — сказаў ён. — Няхай з райаддзела спачатку глядзяць. Такі парадак. Вельмі дзіўны ліст, дарэчы...

— Гэта яго почырк, — пацвердзіў між тым Ліневіч, — я маю на ўвазе нябожчыка.

Адрас дачкі настаўніка Мазура хутка знайшлі на старым канверце. Адшукаўся і фотаздымак. Дачку Мазура звалі Надзея. З дрэннага аматарскага фота на Ліневіча зірнулі шырока расстаўленыя вочы маладой жанчыны. Твар быў тонкі, пародзісты. У нейкіх няўлоўных сваіх рысах яна нагадвала бацьку.

Нехта з жанчын прынёс у хату свечку і запаліў. Яе паставілі ля галавы нябожчыка.

Герман Ліневіч пастаяў яшчэ колькі хвілін, абдумваючы ўсё, што здарылася. Кропка ў пасмяротнай запісцы была яўна штучнага паходжання. Ліневіч паклікаў участковага ў кут.

— Па-першае, — сказаў ён, — я зараз бяру ровар нябожчыка і еду ў сельсавет, каб даць тэлеграму. А па-другое, хачу вас спытаць: вы ведаеце, хто жыве на кінутай кампрэсарнай станцыі за бальшаком?

— Ніхто, мяркую.

— Там жывуць. І яшчэ: вы носіце дома процівагаз?

— Што за лухта?

— Мужчына з помпавай, які адчыніў дзверы, быў у процівагазе. У гэткую спёку.

— І што вы з таго вырашылі? — спытаў без усялякай цікаўнасці ўчастковы.

— Мяркую, там вырабляюць наркотыкі. Аметалін ці яшчэ што. Таму і процівагаз. Вы б праверылі.

Участковы без ахвоты кіўнуў.

Невялікія пакойчыкі пры сельсавеце займалі ашчадная каса і пошта. Пошта якраз працавала, і Ліневіч запоўніў бланк тэлеграмы.

Загадчыца аддзялення, ганарлівая, як і ўсе ў вёсцы, хто не займаецца фізічнай працай, прачытала, падлічыла словы і сказала:

— Зайдзіце да сакратаркі. Я чула, як ёй званілі пра вас з Менску.

— Зайду, — падзякаваў Ліневіч.

Сакратарка старшыні сельсавета паведаміла:

— Заўтра асабіста да вас прыедзе інспектар камітэта па ахове прыроды з Менску. Я запісала прозвішча. Такое дзіўнае, нібы ў кітайца. Яго завуць Цай.

— Ён што-небудзь перадаў на словах? — спытаў Ліневіч.

— Прасіў толькі, каб вы нікуды не з'ехалі. Ён мяркуе дабрацца на аўтобусе, але тут жа яны больш не ходзяць. Я не стала тлумачыць. Яму могуць выдзеліць і службовую машыну.